Николай Коперник
| Николай Коперник | |
| Mikołaj Kopernik | |
 | |
| Ажал үйлэ: |
одон орон шудалааша, эрдэмтэй хүн |
|---|---|
| Түрэһэн үдэр: | |
| Түрэһэн газар: | |
| Эрхэтэнэй харьяалал: | |
| Наһа бараһан үдэр: | |
| Наһа бараһан газар: | |
| Һургалта: | |
| Гарай үзэг: |
|
Николай Коперник (Mikołaj Kopernik, 1473 оной 2 һарын 19 – 1543 оной 5 һарын 24) — Дэлхэйе юртэмсын түб гэһэн ойлголтые нисааһан одон орон шудалааша байба.
Амидарал
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Суута астроном Миколай Коперник Польшын Торунь хотодо түрөө. Бага наһанһаан эсэгэ эхэһээ үншэржэ хосорһон тэрэниие нагаса ахань хүмүүжүүлжэ хүнэй зэргэдэ хүргэһэн байна. Хүүгэд байхаһаан һуража мэдэхэдэ сэдьхэл һанаанаа бүрин зорюулһан Николай Коперник эхилээд Польшодо, дараань Италида хос дээдэ болбосорол эзэмшээ. Хэдыгээр тэрэнэй үзэһэн эрдэмэй ехэнхинь шажанай ном байһан болобошье һамбаагаараа үмэнэхи болон өөрын үеын агууехэ математикнар, одон ороной бүтээлтэй гүнзэгы танилсаа. Энэ зэрэгэсэ гүн ухаан, түрэ эрхэ, анагааха ухаанда һуралсажа алас нютагһаа эхэ орондоо тала бүрын үргэн мэдэлгэтэй эрьежэ ерэһэн байна. Николай Коперник нютагтаа ерэн Варми болон Фромборкто сүм хиидтэ дээгүүр албан хаангуутаа инженерэй ба эмнэлгын албанда үдэрэй сагаа зарсуулан, һүниин сагта сүлөө заб гарган одон ороной шудалалай ажал хэжэ эхилээ. Тэрэ үбэлэй хүйтэн, жабар һалхиие тэбшэн шадал муутай түхөөрэмжээр ажаллажа, байһан болобошье мохолгүй шармайһаар 40 эргэм наһандаа агуу ехэ нээлтэ хэжэ «Тэнгэриин гарагуудай хүдэлөөн тухай» гэдэг алдарта бүтээлээ туурбяа. Энэ бүтээлээрээ Николай Коперник дэлхэй бол бүхы оршолон юртэмсын түбдэ хүдэлөөнгүй оршодог гэжэ үзэжэ, бусад одон юртэмсэ бурханай зохёолоор тэрэндэ зорюулагдан оршодог гэһэн уридаха үеын ойлголтодо хатуу сохилто үгэһэн юм. Тэрэ Һагба, Баасан, Мигмар болон бусад гарагууд Дэлхэйе тойрожо байдаг бэшэ, харин Дэлхэйн хамта Нараниие тойродог гэһэн дүгнэлтэ хэжэ Наранай системын гарагуудай хүдэлөөнэй байдалые харуулһан зураг зохёоһон бэлэй. Николай Коперник геометриин нарын тоосоо томьёо хэрэглэн Наран түбтэй системын онолые бии болгоһониинь Наран ба гарагуудай хоорондохи харисангы зайе бодожо гаргаха, гараг Дэлхэйн хоорондохи зайһаа шалтагаалан ододой гилалзалта бууража, андалдадаг шалтагааниие үнэн зүб тайлбарилха боломжо бүридүүлээ. Иигээд Николай Коперник олон зуун жэл ноёрхоһон Птолемейн һургаалые үгыдхэһэнээр сүм хиидэйхи галзуурһан эсэргүүсэлтэй тулгараа. Тэр үедэ шажанай һургаалта эсэргүү бодоһон хэн болобош тэрсүү үзэлтэндэ тоосогдожо, тиимэ хүндэ анафема гэһэн үзэшэгүй муухай яла шиидхэл ноогдодог байгаа. Николай Коперник шажанай шиидхэлһээ болгоомжолон өөрын бүтээлые хэблүүлхые 30 үлүү жэл хойшо табиһаар наһан барахынхяа үмэнэхи хэблэлдэ шэлжүүлээ. «Николай Коперникай нээлтэ зүбхэн одон ороной шудалалда түдыгүй байгаалиин шэнжэлэл, юртэмсые үзэхэ үзэлдэ бүхэли бүтэн хубисхал хэһэн болоод «Тэнгэриин гарагуудай хүдэлөөн тухай» ном хэблэгдэн гараһан ябадал шажанай номлолоор байгаалиин хуулые тайлбарилха ямаршье боломжогүйе харуулһанаараа шухала юм» гэжэ Ф. Энгельс үнэлэн бэшэбэ.
Зүүлтэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- ↑ 1,0 1,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #118565273 // Общий нормативный контроль (GND) — 2012—2016.
- ↑ 2,0 2,1 Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
- ↑ 3,0 3,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.
- ↑ 4,0 4,1 Архив по истории математики Мактьютор — 1994.
- ↑ http://www.historyorb.com/people/nicolaus-copernicus
|
«Николай Коперник» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт! |