Солир

Солир (ᠰᠣᠯᠢᠷ, мүн һолир) — замбуулинһаа унагша шулуутай бэе юм.^[1]^[2]^[3]

Гараг хоорондын орон зайда янза бүриин наһа бүхы элдэб түрэлэй тооһон, шороо, томо бага хатуу бэенүүд оршодог. Дэлхэйн гадарга тооһоной шэрхэгһээ хэдэн килограмм шэгнүүр татаха шулуу хүрэтэрхи янза бүриин хэмжээтэй замбуулинай бэегээр байнга «бүмбэгэдүүлжэ» байдаг.^[4]^[5]^[6]^[7]^[8] Эдэ бэенүүдынь дэлхэйн хиин мандалда нэгэ сагта 60,000 км ба энэһээшье ехэ хурдатайгаар орожо ерэн агаарай үрэлтын уламһаа хайлажа шатана.

Классификаци

Солир доторынь гурба ангилна.^[4] Эндэ:

Солирой бэенүүд — замбуулин орон зайда бай тооһонрй хуримталал гү, али шулуулгын хэлтэрхэй юм.
Толир — хиин мандалда орожо ерэн шатажа бай бэеын харагдаха хэһэг юм. «Одон харбаха» харбахань сэхэ линидаа толир шатажа байн элирэл юм.
Солир — шатажа дууһалгүйгөөр дэлхэйн гадарга дээрэ унажа бууха толирой бэеэ солир гэдэг. Солирой унаһан газарайхинь нэрээр голдоо нэрлэнэ. Иимэ замаар дэлхэй дээрэ унажа ерэдэг 200 тонно оршом бэеын ехэнхинь тооһоной бага шэрхэг тэдышье 20 оршомынь солир байдаг.

Найрлагаһаань хамааржа солирые 3 түрэлдэ хубаадаг. Эндэ:

Түмэр солир — 5-10 хубинь никель агуулһан түмэрлиг;
Шулуун солир — силикатай түрэлэй минерал шулуулиг ехэтэй;
Холимог солир;

Шулуун солир ехэ байха магадлалтай болобошье олдоһон солирнууд ехэнхидээ түмэр солир байдаг

Дэлхэйн гадарга дээрэ томо солир унаһанһаа бии болоһон үбэр мүсэ хэлбэринь һарын гадаргада зонхилдог үрэхэ тогоонһоо илгаагүй байдаг.

Монголдо солир унажа байһан мэдээ олон. Жэшээнь, 1933 ондо Үмэнэгоби аймагта Ноён Богдо, Гоби-Алтайда Ажа Богдо (582 кг шэгнүүртэй) зэргэ солир унаба. Эгээн томонь Хобдо аймагай Булган сумын нютагда 20 тн Мүнгэн дүшэ солир юм.^[4]

Солиртой холбогдолтой зураг

АНУ-ай Орегон можоһоо олдоһон Вильяметта нэрэтэй солир.
1868 ондо Висконсин можодо унаһан солир.
Түмэр солир.

Холбооһон

Энэ хуудаһан Солир гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
Солирын түүх Архивировалһан 2 зургаа һара 2019 оной.
Олон улсын солир судлалын нийгэмлэг
Америкийн солир судлалын нийгэмлэг
Шууд дамжуулалт

Зүүлтэ

↑ meteoroid. Science Dictionary.
↑ Coffey, Jerry (2009-07-30). What Is The Difference Between Asteroids and Meteorites. Universe Today. “...asteroids are smaller than planets but larger than meteoroids”
↑ meteoroids. The free dictionary.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Е.Батчулуун (2009). Дэлхий судлал. Мөнхийн үсэг.
↑ Archive copy. the original on 2015-07-02 үдэрһөө архивлагдаһан. 2014-09-07 үдэртэ хандаһан.
↑ Archive copy. the original on 2003-12-26 үдэрһөө архивлагдаһан. 2014-09-07 үдэртэ хандаһан.
↑ Asteroid Fast Facts. NASA.
↑ Infographic: What's the Difference Between a Comet, Asteroid and Meteor?. Universe Today (20 February 2013).

Наранай аймаг


Наран · Һагба · Баасан · Дэлхэй · Мягмар · Церера · Пүрбэ · Бямба · Тэнгэриин ван · Далайн ван · Дэлхэйн ван · Хаумеа · Макемаке · Эрида
Гарагууд · Одой гарагууд · Дахуулнууд: Дэлхэйн · Мягмарай · Пүрбын · Бямбын · Тэнгэриин вангай · Далайн вангай · Дэлхэйн вангай · Хаумеагай · Эридын
Бишыхан бэетэнүүд: Толир · Бага гараг/Бага гарагай дахуулнууд (Бага гарагай бүһэ) · Кентаврууд · Транс-Нептуны бэетэнүүд (Кюперэй бүһэ/Сарнисан диск) · Һүүлтэй одонууд (Оортын үүл)

Энэ шэнжэлхэ ухаан тухай Богони үгүүлэлые утадхажа болоно. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо Википеэдидэ туһалаарай.

[science-meteoroid-1] teoroid. Science Dictionary.

[universe-36398-2] Coffey, Jerry (2009-07-30). What Is The Difference Between Asteroids and Meteorites. Universe Today. “...asteroids are smaller than planets but larger than meteoroids”

[freedict-meteoroids-3] teoroids. The free dictionary.

[Е.Батчулуун_2009_352-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Е.Батчулуун (2009). Дэлхий судлал. Мөнхийн үсэг.

[5] Archive copy. the original on 2015-07-02 үдэрһөө архивлагдаһан. 2014-09-07 үдэртэ хандаһан.

[6] Archive copy. the original on 2003-12-26 үдэрһөө архивлагдаһан. 2014-09-07 үдэртэ хандаһан.

[NASA-facts-7] Asteroid Fast Facts. NASA.

[universe-100075-8] Infographic: What's the Difference Between a Comet, Asteroid and Meteor?. Universe Today (20 February 2013).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]