Гданьск

Гданьск
—  хошуун  —
польшоор Miasto Gdańsk
Гданьск хото
Skyline of Гданьск
Һүлдэ туг Һүлдэ тэмдэг
Польшо дахи Гданьскын байршалга Польшо дахи Гданьскын байршалга
Улас орон	Польшо
Можо	Померани
Хошуун	Гданьск
Дүүргэ (34)	Нэрэ бүхы 34 дүүргэ
Газар нютаг	261,96 км²
Газарай байса	д.т.д. 1,6-180 м
Хүн зон	2016 ондо ▼462 996 хүн
Сагай бүһэ	Түб Европын саг (НЗНС+1)
Телефоной_код	(+48) 58
Сахим газар	gdansk.pl (польшоор)

Гданьск (польшоор  Gdańsk [ˈgdaɲsk], кашубск.Загбар:Lang-csbGduńsk, лата: Gedanum, Dantiscum, 1308—1466 ба 1793—1945 оной хоорондо Данциг, герман: Danzig) — хойто Польшодо байрладаг хүн зоной талаар Польшын зургаадахи томо хото (461 935 ажаһуугшад, 2014 он). Хажуугаархи Сопот ба Гдынятай тоолобол, Труймясто — «Гурбан хото» гэһэн сая хүнтэй бөөгнэрэлые байгуулна.

Гданьск хадаа — Балтын тэнгисэй эрье дээрэ томо боомто, ажаүйлэдбэриин түб, энэ тоодо газар тоһоной химиин ба машина бүтээлгын түб (онгосо заһалга ба барилга хүгжөөһэн байна).

Түүхэ

Гданьск хото 997 ондо Гэгээн Адальберт (Войцех) Пруссида эльгээһэндэ түрүүшынхиеэ дурдагдаба. Харин археологиин малтамалай ёһоор, Гданьскта V зуун жэлһээ хойшо һуурин байрлаа.

997 онһоо 1308 он хүрэтэр Польшын мэдэл доро байгаа. 1308 оной 11 һарын 14-дэ Гданьск Тевтон орденой эзэмдэжэ Пруссида нэмэжэ оруулба. Хотын нэрэ Данциг болобо. 1361 онһоо хойшо Данциг Һанзын холбооной гэшүүн болоно.

1466 ондо Тевтон орден ба Польшын хоорондын Арбан гурбан жэлэй дайнай һүүлдэ Данциг дахин Польшын мэдэл доро орожо хуушан нэрэтэй болобо. Харин хото Польшын IV Казимир хаанһаа үргэн эрхые абажа өөртөө засаха эрхэтэй байгаа.

Польшын залгамжалгын дайнай ябасада Миних ород жанжанай сэрэгүүдэй эзэлһэн. 1793 ондо Польшын хубаалтын үрэ дүндэ Гданьск Пруссиин мэдэл доро орожо дахин Данцигом болобо. 1807 ондо францишуудай эзэлһэнэй һүүлдэ Данциг сүлөөтэ хото боложо, харин 1813 ондо дахин Пруссида үгэһэн бэлэй.

Дайн хоорондохи үе

Дэлхэйн нэгэдүгээр дайнай һүүлдэ Версалиин хэрээгэй (1919) ёһоор Данциг сүлөөтэ хотын зэргэтэй боложо Үндэһэтэнэй лигын мэдэл доро байгаа. Хэрээгэй ёһоор Польшо баһал Данцигай коридор (мүн Польшын коридор) абаба. Хотын хүн зоной диилэнхи хуби германшууд байһаншье һаа, польшууд өөрынгөө һургуули, номой сан гэхэ мэтэ байгуулгатай байгаа. Тэрэһээ гадна, Версалиин хэрээгэй ёһоор Данцигай гадаада хэрэгүүд ба түмэр зам Польшын хиналтада оробо.

Дэлхэйн хоёрдугаар дайн

1939 ондо Германиин Польшоһоо хотые гэдэргэнь үгэхэ нэхэбэ. Польшын арсаһаниинь Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай эхиндэ албан ёһоной шалтагаан болоһон байна.

1939 оной 9 һарын 1-дэ герман сэрэгүүл Польшын Шууданиие ба Вестерплатте бэхилэлтые добтолбо. Хойто үдэрөөр Гданьск Зүүн Пруссида оробо.

Гданьск 1945 оной 3 һарада улаан армиин сүлөөлһэн байна. Бомбодолго ба зүблэлтэ сэрэгүүдэй штурмын үрэ дүндэ хотын 70—80 % һандаба.

Потсдам конференциин ёһоор Зүүн Прусси үгы болгожо, тэрэнэй урда хэһэг Гданьсктай Польшодо үгэһэн байгаа. Герман хүн зон сааша зөөгдэһэн байгаа.

Данциг, 1945

Дайнай һүүлдэ

Дайна һүүлдэ хуушан хотые һэргээжэ эхилэнхэй.

1980 ондо Гданьскта онгосо заһахын газарай ажалша электрик Лех Валенса ударидаһан «Солидарнощч» гэһэн бэеэ дааһан мэргэжэлэй холбоо бии болобо. Һүүлдэ Лех Валенса Польшын юрэнхылэгшэ болобо.

Аха дүүнэр хотонууд

• Астана, Казахстан (1996)
• Барселона (испан: Barcelona), Испани
• Бремен (герман: Bremen), Германи
• Бытув (польшоор Bytów, герман: Bütow), Польшо
• Вильнюс (литваар Vilnius, польшоор Wilno), Литва
• Калининград, Орос
• Кальмар (шведээр Kalmar), Швеци
• Кливленд (англи: Cleveland), Оһайо, АНУ
• Марсель (француз: Marseille), Франци
• Ницца (француз: Nice), Франци
• Одесса (украин: ОдесаОдеса), Украина
• Роттердам (Нидерл. RotterdamRotterdam), Нидерланд
• Руан (француз: Rouen), Франци
• Санкт-Петербург, Орос (1961)
• Сефтон (англи: Sefton), Англи, Ехэ Британи
• Турку (фин: Turku, шведээр Åbo), Финланд
• Хельсингёр (даняар Helsingør), Дани
• Мариуполь, Украина (2014)