Балтиин тэнгис

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Балтиин тэнгис

Балтиин тэнгисэй газарай зураг
Location Европо
Координатууд 58°N 20°E / 58°N 20°E / 58; 20Координат: 58°N 20°E / 58°N 20°E / 58; 20
Маяг Тэнгис
Шудхан юумэн Даугава, Неман, Неман, Одер, Вистула
Урдан гаралга Даниин хоолойнууд
Сүнхэрэгэй һаба 1641650 км2
Һабын оронууд Эрьедэхи: Дани, Эстон, Финланд, Германи, Латви, Литва, Польш, Ород, Швед[1]
Эгээн утань 1600 км
Эгээн үргэниинь 193 км
Гадаргуугай дэбисхэр 377000 км2
Дунда гүнзэгэнь 55 м
Эгээн гүнзэгэнь 459 м
Уһанай багтаса 21700 км3
Хубиханай байлганай саг 25 он
Эрьеын утань1 8000 км
Һууринууд Копенһаген, Гданьск, Хельсинки, Калининград, Киль, Клайпеда, Любек, Рига, Росток, Санкт-Петербург, Стокхольм, Таллин, Турку

1 Эрьеын утань багсааһан байна.

Балтиин тэнгис (мүн богонёор Балтика) хойто үргэригэй 53° — 66°, зүүн утаригай 20° — 26° хоорондо гү, али Хойто Европодо байрлаха тэнгис юм. Уг тэнгисиинь Скандинавиин хахад арал, Европо, Даниин аралуудаар хүрээлэгдэнэ. Балтиин тэнгисиинь Сагаан тэнгистэй Сагаан тэнгисэй беломорканал һубагаар, Хойто тэнгистэй Килиин һубагаар тус тус холбогдоно.

Газар зүй[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Балтиин тэнгисиинь харисангуй бага дабһажалтатай (brackish), эхэ газар дундын тэнгис юм. Уг тэнгисэй һаба газарынь мүльһэлигээр үүдэһэн байна.

Хэмжээ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Балтиин тэнгисиинь 1600 км үргэн, дундажаар 193 км үргэн, 55 метр дундажа гүнтэй болоно. Хамагай гүниинь 459 метр хүрэнэ. Гадаргуугай талбайнь 377,000 км², эзэлхүүниинь 21,000 км куб. Эргын утань 8000 км оршом[3].

Мүльһэн[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Балтиин тэнгис, үбэл

Балтиин тэнгисэй гадаргуугай 45%-нь ехэнхи үбэл хүлдэнэ. 11-р һараһаа эхилэн хойто эрэг оршомиинь хүлдэжэ эхилхэ ба 3, 4-р һарада мүльһэнэй хэмжээ хамагай ехэ болоно. Зузааниинь хойто хэһэгээрээ 70 см хүрхэ болобош урагшалха тусмаа багадана.

Харисангуй дулаан үбэл зүбхэн Дани, Шведиин эрэг оршом хүлдэхэ ба хобор тохёолдолд, жэшээлбэл 1942 ондо тэнгис бүтэн, 1987 ондо 96%-нь хүлдэһэн болоно.

Дабһажалта[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Балтиин тэнгисэй уһанай дабһажалтань далайн уһанайхаһаа бага дабһажалтатай (далайн уһанай дабһажалта дундажаар 3,5 % гү, али 35 ‰) байдагань эхэ газарһаа ехэхэн хэмжээнэй сэнгэг уһан шудхадагтай холбоотой юм. Жэлдэ эхэ газарһаа, Балтиин тэнгисэй уһанай эзэлхүүнэй хориной нэгэтэй тэнцэхэ хэмжээнэй гү, али 500 км куб уһан шудхана. Тэнгисэй түб хэһэгтэ уһанай дабһажалта 6 — 8 ‰, харин гүн рүүгээ дабһажалтань нэмэгдэжэ, 40-70 м гүндэ 10-15 ‰ болоно.

Биологи[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Үндэр дабһажалтатай уһан тэнгисэй ёроолдо хуримталгададаг ушар Балтиин тэнгисэй ёроолой 100,000 км² оршом талбайнь (ниитэ талбайн дүрбэнэй нэгэ) үндэр дабһажалтатай, хүшэлтүрэгшын агуулга багатай, амидаралгүй байна. Уг бүһэдэ ехэбшэлэн анаэробик бактери үржэхэ ба хүхэртэ уһантүрэгшэ үүдэнэ.

Тэнгисэй бусад хэһэгтэ дабһажалта багатай тула, Атлантик далайһаа арай өөр түрэлэй экосистемэтэй, өөрөөр хэлэбэл сэнгэг уһаныхтай элүү түһэтэй амитан, ургамал тархаһан байдаг.

Зүүлтэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

  1. Coalition Clean Baltic. the original on 5 July 2013 үдэрһөө архивлагдаһан. 5 July 2013 үдэртэ хандаһан.
  2. Oceanographic data
  3. [1]

Холбооһон[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]