Перейти к содержанию

Урда Африка (улас)

Ссылкэнүүдые заһаха
Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
(Урда Африкын Улас-һээ шэлжэн эльгээгдэбэ)
Урда Африкын Бүгэдэ
Найрамдаха Улас

10 бусад албан нэрэнүүд[1]
  • Зулу:iRiphabhuliki yaseNingizimu Afrika
    Коса:iRiphablikhi yoMzantsi-Afrika
    Африкаанс:Republiek van Suid-Afrika
    Педи:Repabliki ya Afrika-Borwa
    Тсвана:Rephaboliki ya Aforika Borwa
    Урда Сото:Rephaboliki ya Afrika Borwa
    Тсонга:Riphabliki ya Afrika Dzonga
    Свати:iRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika
    Венда:Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe
    Урда Ндебеле:iRiphabliki yeSewula Afrika
Уряа: 
"ǃke e꞉ ǀxarra ǁke" (Цъхам)
"Элдэб зон нэгэдхэнэ"
Нийслэл Претори (захиргаан)[2]
Кейптаун
(хуули тогтоохо)[2]
Блумфонтейн
(сүүд)[2][3]
Томо хото Йоханнесбург[4]
Албан хэлэн

11 хэлэнүүд[1]


Тусхай статустай
хэлэнүүд[5]
Арад түмэн
(2019[6])
 80.7% Африка
8.8% Холимог
7.9% Сагаан
2.6% Ази
Шажан
(2016)[7]
 78.0% Христос
10.9% Шажангүй
4.4% Заншашаһан
этигэлүүд
1.6% Лалын
1.0% Индуизм
2.7% Бусад
1.4% Мэдэгдээгүй
Түрэ засаг Нэгэдэмэл нэгэ
намын Парламентай
Бүгэдэ Найрамдаха
Улас
Сирил Рамафоса
Дэвид Мабуза
Уласай хурал Парламент
Үндэһэнэй Зүблэл
Үндэһэнэй Ассамблей
Түүхэ
1910 оной 5 һарын 31
1931 оной 12 һарын 11
• БНУ
1961 оной 5 һарын 31
1994 оной 4 һарын 27
1997 оной 2 һарын 4
Дэбиcхэр газар
• Бүхэлидөө
 1,221,037 км2 (24)
• Уһанай хуби (%)
 0.380
Хүн зон
• Тоосоо 2021
 60,142,978[8] (23)
• Тоололго (2011)
 51,770,560[9]:18
• Нягтарал
 42.4
ДНБ (ХАШТ) 2021 оной тоосоо
• Бүгэдэ
 Increase $748 тэрбум[10] (32)
• Нэгэ хүндэ
 Increase $12,351[10] (96)
ДНБ (нэрлэһэн) 2021 оной тоосоо
• Бүгэдэ
 Increase $317 тэрбум[10] (35)
• Нэгэ хүндэ
 Increase $5,236[10] (89)
ОТББЭ (2014) Positive decrease 63.0[11]
онсо һайн
ХХИ (2019) Increase 0.709[12]
дээдэ · 114
Мүнгэн тэмдэгтэ Урда Африкын рэнд
(ZAR)
Сагай бүһэ UTC+2 (SAST)
Телефоной код +27
ISO 3166 код ZA
Интернет домэйн .za

Урда Африка, албан ёһоор Урда Африкын Бүгэдэ Найрамдаха Улас (африкаансаар Republiek van Suid-Afrika, англи: Republic of South Africa) — Африкын урда үзүүрые эзэлэн оршохо улас. Урда Африкын эрьень 2,798 км үргэлжэлхэ болоод Атлантын, Энэдхэгэй далайнуудтай хилэлнэ. Урда Африкын хойто талада Намиби, Ботсвана, Зимбабве, Мозамбик, Эсватини уласууд оршодог болон доторынь Лесотын хаанта улас оршодог.

Урда Африка хүн зонхи олон янза байдалаараа алдартай болон Үндэһэн Хуулидань 11 албан ёһоной хэлэниие зааһан байдаг. Албан ёһоной үйлэ хэрэг болон худалдаа, аралжаанда англи хэл эгээн ехэ хэрэглэгдэдэг болобошье гэртэ хөөрэлдэхэ хэлээрээ табадал жагсадаг. Урда Африкань сагаан, энэдхэгхи, холимог шуһата хүн зоноороо Африкада тэргүүлдэг. Хэдыгээр хүн зонойхинь 79.5% хара арһатай болобошье энэ ангилалда олон үндэһэтэн багтадаг. Албан ёһоной 11 хэлэнэй 9 Африкын хэлэнүүд юм. 2006 оной байдалаар Урда Африка хүн зониие 47.4 сая гэжэ тоособо.

Түүхэ

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Мүнөөнэй Урда Африка нютагта оршон үеын хүнүүд 100,000 үлүү жэлэй турша оршон һууһан. Харин Һайн Найдалай хушуунаар үнгэрхэ замые оложо нээһэнээр Голландын Зүүн Энэдхэг Компани мүнөөнэй Кейптаун болохо газарта 1652 ондо амарха зогсоолые байгуулба. Кейптаун 1806 ондо Британиин колони болоһтон байна. 1820-оод оной үедэ Европошуудай һууришил улам тэлэһэн болоод тэрэнэй ушарынь Бурнууд (анханай Голландиин һуугшанар) болон Британишууд уласай хойто, зүүн хэһэгэй газарай болгон абаа. Үрэ дүндэ тэдэ болон нютагай унаган зон болохо Коса, Зулушууд хоорондо мүргэлдөөн бии болоһон байна. Хожомынь алмаз олдоһоноор Британи, Буршууд Урда Африка кристалл бодосой нөөсые өөртөө абаха гэжэ Англи-Бур дайн болобо. Хэдыгээр Буршууд илагдаһан болобошье 1910 ондо Британиин эрхэ мэдэл дооро Урда Африкада хизгаарлагдамал тусгаар тогтонолые үгэһэн байна. Британида эсэргүү бодолгонууд бүрин тусгаар тогтониһон дээрэ тулгуурилжа байһан болоод 1961 ондо Урда Африка бүгэдэ найрамдаха улас болоһон бэлэй. Иигээд тэригүүлэгшэ Үндэһэнэй нам апартеид гэжэ тусгаарлалтые зүбшөөрһэн хуулиие тогтообо. Гэбэш энэнь дотоодо, гадаадаһаа шүүмжэлэл хүртэжэ байһан болоод 1990 ондо хуушан юрэнхылэгшэ Фредерик Виллем де Клерк энэ хуулиие буулгажа эхилжэ, 1994 ондо анханай арадшалһан һунгуули ябагдаһан байна. Энэхүү һунгууляар Нельсон Мандела болон мүнөө ударидагша нам, Африкын Үндэһэнэй Конгрессые эрхэ мэдэлдэ хүргэбэ.

Зүүлтэ

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  1. ↑ 1,0 1,1 (2013) The Constitution of the Republic of South Africa, 2013 English version, Constitutional Court of South Africa. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 South Africa | History, Capital, Flag, Map, Population, & Facts (en).
  3. ↑ South Africa at a glance | South African Government.
  4. ↑ Principal Agglomerations of the World. Citypopulation.de.
  5. ↑ ch.1, s.6
  6. ↑ Mid-year population estimates. Statistics South Africa (29 July 2019).
  7. ↑ South Africa – Community Survey 2016.
  8. ↑ Mid-year population estimates. Statistics South Africa (19 July 2021).
  9. ↑ Эшэ татахада гараһан алдуу: Неверный тег <ref>; для сносок cib11 не указан текст
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 World Economic Outlook Database, October 2020. International Monetary Fund.
  11. ↑ Gini Index. World Bank.
  12. ↑ Human Development Report 2020 (en). United Nations Development Programme (December 15, 2020).

Холбооһон

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Африка
Алжир · Ангола · Бенин · Ботсвана · Буркино-Фасо · Бурунди · Габон · Гамби · Гана · Гвиней · Гвиней-Бисау · Джибути · Египет · Замби · Зимбабве · Эсватини · Кабо-Верде · Камерун · Кени · Коморын арлууд · Конго · Ардчилсан Конго Улас · Кот д'Ивуар · Лесото · Либери · Ливи · Маврики · Мавритан · Мадагаскар · Малави · Мали · Марокко · Мозамбик · Намиби · Нигер · Нигери · Руанда · Сан-Томе ба Принсипи · Сейшелийн арлууд · Сенегал · Сомали · Судан · Сьерра-Леоне · Танзани · Того · Тунис · Түб Африкын Улас · Уганда · Урда Африкын Улас · Урда Судан · Чад · Экваторын Гвиней · Эритрей · Этиоп
"https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Урда_Африка_(улас)&oldid=72050" хуудаһанһаа абтаһан