Гараг
| Хадамал | |
|---|---|
| Монгол үзэгээр |
 |
| буряад кирилл. | Гараг |
| монгол кирилл. | Гариг |
| хальмаг кирилл. | Һариг |
Гараг (самгардяар ग्रह — graha) — одон гү, али одоной үлэгдэлые тойрон эрьехэ, бүмбэрсэг хэлбэритэй байгаад хүрэлсэхысэ татадаг хүсэтэй, сүмэй нэгэдэхэ урбал ябагдахада хүрэлсэхэгүй хэмжээтэй, өөрын оршомой зайе заахан бэенүүдһээ сүлөөлһэн, өөртэйнь харисуулхыса хэмжээнэй бэе ойро оршомдонь оршохогүй байха одон ороной бэе юм.[1][2]
Гарагуудые эртэнэй соёл эргэншэлнүүд бурхан эсэбэл бурханай элшүүд хэмээн үзэдэг байба. Одоошье гэһэн гарагуудые хүнэй амидаралда нүлөөлдэг гэһэн этигэл байдагынь астрологи, зурхай юм. Шэнжэлхэ ухаанай мэдэлгэ ехэдхэһэнээр гарагай тодорхойлолто өөршэлэгдэжэ, өөр өөр бэетүүдые оролсуулха болоһон. Мүнөө үедэшье гэһэн бүхэнэй хүлээн зүбшөөрдэг гарагай тодорхойлолто гэжэ үгы. 2006 ондо Олон Уласай Одон Ороной Холбоо наранай аймаг дахи гарагуудай талаарха алба ёһоной тогтоолые гаргаһаншье энэнииешье гэһэн зарим эрдэмтэд хүлээн зүбшөөрөөгүй байна.
Эртэнэй Римэй эрдэмтэн Птолемей гарагуудые эпицикл байдалаар дэлхэйе тойрожо эргэдэг хэмээн үзэжэ байба. Хэдыгээр гарагуудынь тойрожо эргэдэг гэһэн һанаа олон удаа гаража байһаншье 17-р зуунда лэ Галилео Галилейн дуран абайн туһаламжатайгаар хэһэн ажаглалтаар энэ һанаа дэмжэгдэхэ болоһон байна. Энэ ажаглалтын үрэ дүнгэй нарин шудалгагаар Иоханнес Кеплер гарагуудые тойрог буса эллипс байдалаар эргэдэгые нээбэ. Ажаглаха багажууд һайжарһанаар гарагуудынь дэлхэйн адлигаар налуу тэнлэг дээрэ эргэжэ, мүльһэн туйл, уларилтай; сансарын эрин үе эхилһэнээр сансарын хүлгүүдэй ашаар галта уула, хара һалхин, тектоникэ, гидрологиин онсолготойе одон орон шудалшад нээһэн байна. 1992 онһоо наранай аймагһаа гадана, бусад одониие тойрожо эргэхэ олон зуун гараг олдоһоноор тэнгэриин заадаһан галактика дахи гарагуудынь бидэнэйхитэй эжэл онсолготойе тогтообо.
Гарагуудынь юрэнхыдөө хоёр хэһэгтэ хубаагдадаг: нягта багатай, томо хэмжээнэй хиин гараг болон бишыхан, шулуурхаг хүрһэтэ гараг. Олон Уласай Одон Ороной Холбооной тодорхойлолто ёһоор наранай аймагта найман гараг оршоно. Наранһаа тоолобол дүрбэн хүрһэтэ гараг: Һагба, Баасан, Дэлхэй, Мягмар; дүрбэн хиин гараг: Пүрбэ, Бямба, Тэнгэриин ван, Далайн ван. Эдэгээрһээ гадана мүн одоогоор нээгдэһэн табан одой гарагтай: Церера, Дэлхэйн ван (хуусанаар ёһо дахи гараг хэмээгдэжэ байһан), Макемаке, Хаумеа, Эрида. Һагба, Баасан, Церера, Макемакые эд тоособол эдэгээрынь бүгэдэ байгаалиин дахуултай.
2009 оной 6 һарын байдалаар наранай аймагһаа гадуур оршохо 353 гараг олдобо. Эдэгээр дотор дэлхэйтэй ойролсоо хэмжээнэйшье, абарга томо хиин гарагай хэмжээтэй гарагууд байна.[3]
Зүүлтэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- ↑ IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes. International Astronomical Union (2006). the original on 2007-10-25 үдэрһөө архивлагдаһан. 2008-08-23 үдэртэ хандаһан.
- ↑ Working Group on Extrasolar Planets (WGESP) of the International Astronomical Union. IAU (2001). 2008-08-23 үдэртэ хандаһан.
- ↑ Schneider, Jean (2009-06-03). Interactive Extra-solar Planets Catalog. The Extrasolar Planets Encyclopaedia. 2009-06-03 үдэртэ хандаһан.
Холбооһон
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Энэ хуудаһан Гараг гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.- Олон Улсын Одон Орны Холбоо
- Нарны аймгийн зургууд Архивировалһан 16 хоёр һара 2008 оной.
- НАСА — Нарны аймгаас гаднах гаригийн эрэл
- Гаригуудыг өөр өөрсөдтэй нь, нартай, бусад одтой харьцуулсан зураглал
- IAU Press Releases since 1999 "The status of Pluto: A Clarification". the original on 2007-12-14 үдэрһөө архивлагдаһан. 2014-04-03 үдэртэ хандаһан.
- «Regarding the criteria for planethood and proposed planetary classification schemes.» article by Stern and Levinson
| Наранай аймаг | ||||||||
| ||||||||
|
«Гараг» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт! |
|
Энэ шэнжэлхэ ухаан тухай Богони үгүүлэлые утадхажа болоно. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо Википеэдидэ туһалаарай. |