Перейти к содержанию

Афганистан

Ссылкэнүүдые заһаха
Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Лалын Бүгэдэ Найрамдаха Афган Улас
дари персээр د افغانستان اسلامي جمهوریت
(Da Afġānistān Islāmī Jomhoriyat)
паштунаар جمهوری اسلامی افغانستان
(Jomhuri-ye Eslāmi-ye Afġānestān)
Түрын туг
Түрын дуулалай нэрэ:
паштунаар Millī Surūd → «Төрийн дуулал»
Афганистан һуури байра
Ниислэл Кабул
Албан хэлэн Паштун хэлэн
Дари Перс
Арад түмэн  42% - Паштун үндэһэтэн
27% - Тажик үндэһэтэн
  9% - Хазара яһатан
  9% - Узбек үндэһэтэн
  4% - Аймак яһатан
10% - бусад арад түмэн
Түрэ засаг Лалын түрын шажантай,
Юрэнхылэгшын бүгэдэ найрамдаха улас
 -  Юрэнхылэгшэ Хамид Карзай
 -  Дэд юрэнхылэгшэ Мохаммад Фахим
Уласай хурал «Уласай зүбэлэл»
 -  Дээдэ танхим «Буурлуудын Хурал»
 -  Доодо танхим «Олон түмэнэй Хурал»
Түүхэ
 -  1747 он Дуррани улас үүсэһэн 
 -  1919-08-19 Ехэ Британиһаа тусгаарлаһан 
Дэбиcхэр газар
 -  Бүхэлидөө 647,500 км2 
 -  Уһанай процент (%) 1%<
Хүн зон
 -  Тоосоо (2011) 73,722,988 (42)
ДНБ (ХАШТ) 2011 оной тоосоо
 -  Бүгэдэ $30.012 тэрбум[1] 
 -  Нэгэ хүндэ $966[1] 
ДНБ (Нэрлэһэн) 2011 оной тоосоо
 -  Бүгэдэ $17.885 тэрбум[1] 
 -  Нэгэ хүндэ $575[1] 
ОТББЭ (2008) 29[2] (бага) 
ХХИ (2011) 0.398[3] (муу) (172)
Мүнгэн тэмдэгтэ [[Афганай афгани]] (AFN)
Сагай бүһэ +4:30
Интернет домэйн .af
Телефоной код +93

Афганистан (Перс افغانستان‎; пуштугаар Afġānistān‎), бүхэли албан еһоной нэрэнь Лалын Бүгэдэ Найрамдаха Афган Улас (үгээр хураахад ЛБНАУ), гээшэ Ази түбиин түб, урда зүгтэ хэһэгтэ далайһаа зайдуу оршодог улас гүрэн, 1946 ондо НҮБ-да ороһон 29 сая хүн зонтой бүрин эрхэтэ улас юм.

Албан еһоной хэлэнүүд — пашту ба дари. Диилэнхи шажан — лалын шажан. 34 можодо (ولایت‎, вилаят) хубаагдана. Ниислэл хото — Кабул. Түрын тэригүүн — юрэнхылэгшэ.

Афганистан хадаа уулархаг орон мүн. Зүүн-хойто зүгһөө баруун-урда зүг хүрэтэр Гиндукуш уула (Афганистан соо 6729 м үндэрые хүрэнэ) үргэлжэлнэ, хойто ба урда зүгтэнь — тэгшэ ба хадалиг газар. Хуурай, түби газарай уларилтай. Тэгшэ газарта 1 һарын дундажа температура 0-һээ 8 градус хүрэтэр найгалзаад, үндэр уулада -20°C хүрэнэ. Зундаа 7 һарын дундажа температура тус тусда 24-һөө 32°C, 0-һээ 10°C хүрэнэ. Жэлдээ 200-400 мм шииг нойтотой, уулын газартань 800 мм бороотой. Гол мүрэнүүд - Амударья, Мургаб, Герируд, Гильменд, Кабул. Сүлэй ба хахад-сүлэй ургамал диилэнэ.

Нютаг можонууд

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Апганмудин орна зах улсин мап
Апганмудин орна зах улсин булһавр[4]
Әңгин Нерн Мапин # ISO 3166-2:AF[5] Хотл балһсн Улсин тоо[6] Аһу (km²) Улсин келн Зүсн-зүүл О.Н.Н. әңг
Badakhshan 30 AF-BDS Fayzabad 819,396 44,059 Dari Persian, Pamiri languages, Pashto Composed of 29 districts North East Afghanistan
Badghis 4 AF-BDG Qala i Naw 499,393 20,591 Dari Persian, Pashto 7 districts West Afghanistan
Baghlan 19 AF-BGL Puli Khumri 741,690 21,118 Dari Persian, Uzbek, Turkmen, Pashto 16 districts North East Afghanistan
Balkh 13 AF-BAL Mazari Sharif 1,123,948 17,249 Dari Persian, Pashto 15 districts North West Afghanistan
Bamiyan 15 AF-BAM Bamiyan 343,892 14,175 Dari Persian 7 districts West Afghanistan
Daykundi 10 AF-DAY Nili 477,544 8,088 Dari Persian and Pashto 8 districts
Formed from Orūzgān Province in 2004		 South West Afghanistan
Farah 2 AF-FRA Farah 493,007 48,471 Pashto, Dari Persian, Baloch 11 districts West Afghanistan
Faryab 5 AF-FYB Maymana 833,724 20,293 Uzbek, Dari Persian, Pashto & Turkmen 14 districts North West Afghanistan
Ghazni 16 AF-GHA Ghazni 1,080,843 22,915 Pashto, Dari Persian 19 districts South East Afghanistan
Ghor 6 AF-GHO Chaghcharan 635,302 36,479 Dari Persian, Pashto 10 districts West Afghanistan
Helmand 7 AF-HEL Lashkar Gah 1,441,769 58,584 Pashto, Dari Persian 13 districts South West Afghanistan
Herat 1 AF-HER Herat 1,762,157 54,778 Dari Persian, Pashto, Turkmen 15 districts West Afghanistan
Jowzjan 8 AF-JOW Sheberghan 426,987 11,798 Uzbek, Turkmen,Pashto & Dari Persian 9 districts North West Afghanistan
Kabul 22 AF-KAB Kabul 3,314,000 4,462 Pashto, Dari Persian, Turkmen and Uzbek 15 districts Central Afghanistan
Kandahar 12 AF-KAN Kandahar 913,000 54,022 Pashto, Dari Persian 16 districts South West Afghanistan
Kapisa 29 AF-KAP Mahmud-i-Raqi 358,268 1,842 Dari Persian, Pashto, Pashayi 7 districts Central Afghanistan
Khost 26 AF-KHO Khost 638,849 4,152 Pashto 13 districts South East Afghanistan
Kunar 34 AF-KNR Asadabad 413,008 4,942 Pashto 15 districts East Afghanistan
Kunduz 18 AF-KDZ Kunduz 820,000 8,040 Pashto, Dari Persian, Uzbek & Turkmen 7 districts North East Afghanistan
Laghman 32 AF-LAG Mihtarlam District 382,280 3,843 Pashto, Pashai, Nuristani & Dari Persian 5 districts East Afghanistan
Logar 23 AF-LOW Pul-i-Alam 322,704 3,880 Pashto, Dari Persian 7 districts Central Afghanistan
Nangarhar 33 AF-NAN Jalalabad 1,342,514 7,727 Pashto, Dari Persian 23 districts East Afghanistan
Nimruz 3 AF-NIM Zaranj 117,991 41,005 Balochi, Pashto & Dari Persian 5 districts South West Afghanistan
Nurestan 31 AF-NUR Parun 130,964 9,225 Nuristani, Pashto 7 districts East Afghanistan
Orūzgān 11 AF-ORU Tarin Kowt 320,589 22,696 Pashto, Dari Persian 6 districts South West Afghanistan
Paktia 24 AF-PIA Gardez 415,000 6,432 Pashto, Dari Persian 11 districts South East Afghanistan
Paktika 25 AF-PKA Sharan 809,772 19,482 Pashto, Dari Persian 15 districts South East Afghanistan
Panjshir 28 AF-PAN Bazarak 128,620 3,610 Dari Persian 5 districts
Created in 2004 from Parwan Province		 Central Afghanistan
Parwan 20 AF-PAR Charikar 491,870 5,974 Dari Persian, Pashto Composed of 9 districts Central Afghanistan
Samangan 14 AF-SAM Aybak 378,000 11,262 Dari Persian, Uzbek 5 districts North West Afghanistan
Sar-e Pol 9 AF-SAR Sar-e Pol 442,261 15,999 Dari Persian, Pashto and Uzbek 6 districts North West Afghanistan
Takhar 27 AF-TAK Taloqan 830,319 12,333 Dari Persian, Uzbek, Pashto 12 districts North East Afghanistan
Wardak 21 AF-WAR Meydan Shahr 529,343 9,934 Pashto, Dari Persian 9 districts Central Afghanistan
Zabul 17 AF-ZAB Qalat 244,899 17,343 Pashto, Dari Persian 9 districts South East Afghanistan

Хотонууд

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Нэрэ Хкн ама
(хун.)
Кабул 2 938 300
Герат 395 400
Кандагар 363 100
Мазари-Шариф 333 800
Джелалабад 188 300
Кундуз 129 500
Пули-Хумри 94 400
Меймене 73 200
Шибарган 71 500
Талукан 64 000

Зүүлтэ

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Afghanistan. International Monetary Fund.
  2. ↑ Gini Index. World Bank.
  3. ↑ http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf
  4. ↑ References and details on data provided in the table can be found within the individual provincial articles.
  5. ↑ ISO 3166-2:AF ( ISO 3166-2 codes for the provinces of Afghanistan)
  6. ↑ http://www.mrrd.gov.af/nabdp/Provincial%20Development%20Plan.htm
Энэ богони үгүүлэлые утадхажа болоно. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо Википеэдидэ туһалаарай.
"https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Афганистан&oldid=70751" хуудаһанһаа абтаһан