Иран

**Лалын Бүгэдэ Найрамдаха Иран Улас**
	Лалын Бүгэдэ Найрамдаха Иран Улас пер. جمهوری اسلامی ایران;
Түрын туг	Түрын һүлдэ
	Уряа: استقلال. آزادی. جمهوری اسلامی; (Бэе даанги байдал, эрхэ сүлөө, лалын бүгэдэ найрамдаха улас)
	Түрын дуулалай нэрэ:; استقلال. آزادی. جمهوری اسلامی; (Иран уласай түрын дуулал); ;
	Иран һуури байра
Ниислэл	Тегеран
Албан хэлэн	Перс хэлэн
Цуг хэлэгдэх нь	Иранайнхид
Түрэ засаг	Лалын бүгэдэ найрамдаха засаг
Дэбиcхэр газар
Хүн зон
ДНБ (ХАШТ)	2013 оной тоосоо
ДНБ (Нэрлэһэн)	2010 оной тоосоо
ОТББЭ (2008)	38 (дундажа)
ХХИ (2013)	0.742 (һайн) (76)
Мүнгэн тэмдэгтэ	Иранай риал (IRR)
Сагай бүһэ	Иранай саг (НЗНЦ+03:30)
Интернет домэйн	.ir
Телефоной код	+98

Иран (персээр ايران Иран (туһаламжа·мэдээсэл)), албан ёһоор Лалын Бүгэдэ Найрамдаха Иран Улас — гээшэ Ойрохи Дурнын улас юм.^[5]^[6]^[7] Баруун уласуудта 1935 он хүрэтэр Перси гэгдэнхэй ушарһаа Иранай соёлой тайлбарида перс гэдэг нэрэ одоошье хэрэглэгдэдэг.

Иран бүхэлидөө 1 648 000 км² нютагтай (дэлхэйн 18 дахи томо), 78 сая хүнтэй^[8]. Далайн үргэн эрье газартай, Евразиин түбидэхи газар зүйн ашагтай байрлалтай гэгдэхэ орон юм. Хойгуураа Армени, Азербайжан, Туркменистан уласуудтай болон Каспиин тэнгис; зүүн талаараа Афганистан, Пакистан; урдуураа Персиин булан, Оманай булан; баруун талаараа Түрэг, Ирак уласуудтай тус тус хиллэдэг. Ниислэл болон эгээн томо хото Тегеран уласай гүрэнэц түрын бодолгын, соёл уралиг, наймаан, ажаүйлэдбэриин түб болодог. Иран бол газарай тоһон, байгаалиин хии нөөсэ ехэтэй болон Ойрохи Дурнадаа нүлөөтэй гүрэн гэгдэнэ.

Иранда эртэ сагһаа цивилизаци дэлгэржэ, түүхэдэ тэмдэглэгдэһэн түрэтэ улас гүрэниинь МЭҮ 2800 оной Эламһаа эхилдэг. МЭҮ 625 ондо түрүүшынхие мидишүүд нэгэдхэжэ мүнөөнэй Иран үндэһэтэнэй һуури табинхай. Тэдэниие залгамжалжа 1000 гаран жэлэй турша ахеменид, аршакид, сасанид гэһэн Иранай гурбан улас дараалан оршожо байгаад араб, Ехэ Монгол болон бусад хари уласуудай харьяада байһаар 1501 ондо ираншуудай байгуулһан Сефевид улас тогтожо үндэһэтэнэй хубижа дахин нэгэдхэгдэбэ. Энэ улас лалын шажанай Шиит урасхалые дэмжэжэ байһанһаа энэ номлол хүсэтэйгөөр тархаһан юм. Тэрэнһээ хойшо эзэн хаанта ёһон үргэлжэлһээр 1906 ондо үндэһэн хуулита хаанта засагтай, 1979 оной 4 һарын 1-эй хубисхалай һүүлдэ албан ёһоор Лалын бүгэдэ найрамдаха засагтай улас болонхой.

Иран улас НҮБ, Эбсэлдэ үл нэгэдэхэ хүдэлөөн, ЛШУБ, ОПЕК гэхэ байгуулгануудай үүсхэн байгуулсаһан гэшүүн. 1979 оной Үндэһэн Хуули дээрэнь тулгуурилһан Иранай улас түрын тогтолсоо үбэрмэсэ (онсо), түбэгтэй бүтэсэ бүхы ударидаха албануудһаа бүридэнэ. Түрын тэргүүниинь Дээдэ ударидагша. Албан ёһоной шажаниинь лалын шажанай шиит урасхал болон албан ёһоной хэлэниинь перс хэлэн.

Мүн үзэхэ

Ирак

Зүүлтэ

↑ Statistical Centre of Iran на 9 июня 2015
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 "Islamic Republic of Iran". International Monetary Fund.
↑ Central Bank of Iran: Economic Trends 2008/2009. the original on 2011-01-13 үдэрһөө архивлагдаһан. 2012-12-06 үдэртэ хандаһан.
↑ Human Development Report 2010. United Nations (2010).
↑ Iran Country Profile. BBC NEWS. 8 August 2012 үдэртэ хандаһан.
↑ "CESWW" – Definition of Central Eurasia. Cesww.fas.harvard.edu. the original on 5 August 2010 үдэрһөө архивлагдаһан. 1 August 2010 үдэртэ хандаһан.
↑ Iran Guide. National Geographic (14 June 2013). 21 June 2013 үдэртэ хандаһан.
↑ CIA Factbook – 2010. Cia.gov. the original on 2012-02-03 үдэрһөө архивлагдаһан. 2011-09-14 үдэртэ хандаһан.

Энэ богони үгүүлэлые утадхажа болоно. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо Википеэдидэ туһалаарай.

[1] Statistical Centre of Iran на 9 июня 2015

[imf-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 "Islamic Republic of Iran". International Monetary Fund.

[CBI-3] Central Bank of Iran: Economic Trends 2008/2009. the original on 2011-01-13 үдэрһөө архивлагдаһан. 2012-12-06 үдэртэ хандаһан.

[HDI-4] Human Development Report 2010. United Nations (2010).

[BBC-5] Iran Country Profile. BBC NEWS. 8 August 2012 үдэртэ хандаһан.

[6] "CESWW" – Definition of Central Eurasia. Cesww.fas.harvard.edu. the original on 5 August 2010 үдэрһөө архивлагдаһан. 1 August 2010 үдэртэ хандаһан.

[7] Iran Guide. National Geographic (14 June 2013). 21 June 2013 үдэртэ хандаһан.

[CIA_Factbook_-_2010-8] CIA Factbook – 2010. Cia.gov. the original on 2012-02-03 үдэрһөө архивлагдаһан. 2011-09-14 үдэртэ хандаһан.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]