Перейти к содержанию

Владимир Ленин

Ссылкэнүүдые заһаха
Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Владимир Ленин
Влади́мир Ильи́ч Улья́нов
portrait
Ажал үйлэ:

Улас түрэшэ, эдэй засагша

Түрэһэн үдэр:

1870 оной 4 һарын 22(1870-04-22)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11]

Түрэһэн газар:

Оросой холбоото улас Симбирск, Ородой эзэнтэ улас

Эрхэтэнэй харьяалал:

 Зүблэлтэ холбоото улас

Наһа бараһан үдэр:

1924 оной 1 һарын 21(1924-01-21)[12][13][2][14][3][1][4][5][6][8][9][10][11][15][16] (53 наһатай)

Наһа бараһан газар:

Горки, Зүблэлтэ Холбоо

Ажал хэһэн саг:

Марксизм-ленинизм, эб хамта

Гарай үзэг:

Владимир Ильич Ленин (Ульянов) (ород: Влади́мир Ильи́ч Ле́нин; 1870 оной 4 һарын 22 — 1924 оной 1 һарын 21), уг нэрэнь Владимир Ильич Ульянов болоод хуурмаг нэрэнь В. И. Ленин, Н. Ленин[17], Ородой хубисхалша, коммунис улас түрэшэ, Октябриин хубисхалай гол ударидагша, Зүблэлтэ Социалис Бүгэдэ Найрамдаха Холбоотой Уласай анханай тэргүүн. 1998 ондо тэрэниие Тайм сэдхүүл XX зуунай хамагай ехэ нүлөө үзүүлһэн 100 хүнэй нэгээр тодоруулаа.[18] Тэрэнэй Марксис онолдо оруулһан хуби нэмэрииие ленинизм гэдэг.

Намтар

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Залуу наһан

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Симбирск гимназиин түгэсхэгшэ оюутан Владимир Ульянов. 1887 он.

1870 оной 4 һарын 22-до ородой хубисхалша Владимир Ильич Ульянов (Ленин) Симбирск хотодо түрэһэн байна. Тэрэнэй эсэгэ Илья Николаевичиинь Самара можын арадай болбосоролой газарай шэнжээшээр ажалладаг байба. Харин эжи Мариянь гэртээ болбосорол эзэмшэһэн, хэд хэдэн гадаад хэл мэдэдэг нэгэн байба. Эсэгэ Илья Николаевичэй эхэнь православна шажанда ороһон хальмаг гаралтай хүн байгаа. Энэ тухай зохёолшо М. Э. Шагинян бэшэһэн байдаг. Владимирһаа гадна тэдэнэй гэр бүлэдэ өөр табан хүүгэд байгаа. 1887 ондо Владимирай томо аха Александр эзэн хаанай ами наһанда халдахаар зэхэжэ байһаниинь элиржэ ял ын дээдэ хэмжээ абаһан байна. Томо ахань саазаар абахуулһаниинь Владимирые гүн рольдо оруулжа, хаанта засаглалые үзэн ядаха болоо.

Хубисхалта үйлэ ажалалга

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

1887 ондо Владимир Казаниин ехэ һургуулиин хуулиин ангида элэһэн ороо. Гэбэшье хуули буса оюутадай хүдэлөөндэ оролсоһон тула һургуулиһаа хөөгдэһэн. Нэгэн үе Владимир сагдаагай хараа хиналта дооро амидаржа байгаа. 1888 оной намар Ульяновые Казань хотодо эргэжэ ерэхыень эрхэ баригшад зүбшөөрбэ. Казаньда ерээд Ульянов марксис бүлгэмдэ элэһэн ороһон байна. Н. Е. Федосеевэй ударидан зохёон байгуулһан энэ бүлгэмдэ Карл Маркс, Фридрих Энгельс, Георгий Плеханов бүтээлые һудалдаг байгаа. Самарада байхадаа Владимир газар таряалан эрхэлхэ гэжэ оролдожо байгаа. 1891 ондо Петербургын ехэ һургуулида элэһэн оробо. 1892—1893 ондо марксис үзэл, онолые сурталшалха зорилготой бүлгэмые байгуулба.

1895 ондо хилын саанахи руу ябажа ородой сагааша Георгий Плехановтай танилсаба. Тухайн үедэ «Хүдэлмэриин эрхэ сүлөө» гэдэг бүлэглэлые ударидажа байһан юм. Владимир 1895 ондо Москвада ерээд «Ажалшан ангиин эрхые хамгаалха холбоо» байгуулба. Хуули буса байгуулалга нээһэн тула тэрэниие эрхэ баригшад баригдажа хэһэг хугасаанда шорондо хорижо байгаад дараань Шэбэр руу сүлэжэ. 1895 ондо Владимир «Росси дахи капитализмай хүгжэл» ном бэшээ. Тэрээр энэ бүтээлдээ хүрэнгэтэнүүд бол мүнгэ хүүлэгшэд, хаанта засаглал бол дарангуйлагша дэглэм гэжэ нотлохые оролдоһон байдаг. Тэрэ жэлдээ Владимир барибшалагдан, нютаг заагдан амидарһан байна. 1898 ондо Владимир Шушен-Енисейн губернида сүлэлгэдэ байхадаа тэрээр байхадаа Н. К. Крупская гэдэг басагатай гэрлэһэн байна.

1898 ондо Минск хотодо байхадаа Ородой социал-демократ намые байгуулба. Гэбэш энэ намай үйлэ ажалалгаае эрхэ баригшад хориглоһон байна. 1900 ондо Владимир Ульянов эхэ орноо орхино Германи руу ябаа. Гадаадада сагаашлан амидаржа байхадаа «Искра» һонинг эрхэлэн гаргажа байгаа. «Искра» һонингоороо дамжуулан Владимир марксис үзэл сурталые дэлгэрүүлхые түүмэлжэ байба. Һонин эрхэлэн гаргаха болоһониинь хуули буса бүлэглэл Ородой эзэнтэ гүрэнэй нютаг дэбисхэрдэ үүдхэн байгуулхадынь тус боложо байгаа. Энэ үеһөө тэрэ Ленин гэдэг нюуса нэрые ашаглаха болоо. 1902 ондо тэрээр «Юу хэхэ хэрэгтэй бэ?» номоо бэшэбэ. Энэ номдонь ажалшан ангиинхан хубисхал хэжэ, хүрэнгэтэнүүдэй эсэргүү тэмсэл хэхэ хэрэгтэй гэдэг үзэл һанаае тусгаба. 1903 ондо Лондон хотодо Ородой социал-демократ намай 2-р ехэ хурал боложо Ленин өөрын хүтэлбэригөө танилсуулба. Ленин Россиин орондо эхилээд хаанта засагые унагаажа, үндэһэн хуулитай бүгэдэ найрамдаха улас байгуулха, дараань хамжалгата ёһые халажа, үдэртэ 8 саг ажалладаг хүдэлмэриин хубаарида шэлжэхэ, эсэстэнь социалис хубисхал хэжэ пролетариин дарангуйлал тогтоохо хэрэгтэй гэжэ хүтэлбэритөө тусгаһан. Намай зарим нүхэд Ленинэй болбосоруулһан хүтэлбэриие дэмжэһэнгүй. Эндэһээ большевик гү, али олонхи, меньшевик гү, али үсөөнхи гэһэн ойлголто гараһан байна.

Засагые эзэлхэ үйлэ ябаса

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Митингдэ Ленинэй үгэ

1905 оной хубисхалай үеээр Ленин ородто ажа һуужа байба. Харин юрэнхы сайдаар Пётр Столыпин томилогдоһоной дараа Ленин дахин сагаашалба. 1912 ондо «Правда» (Үнэн) һониные эрхэлэн гаргажа байгаа. Дэлхэйн 1-р дайнай үел эхилээд Австри, хожом Швейцари уласта ошоһон байна. 1915 ондо Циммервальд, 1916 ондо Кинтальда болоһон хуралай үеээр империалис дайные эргэнэй дайн болгон хубиргаха хэрэгтэй гэжэ тайлабарилжа, Россидо социалис хубисхал ялаха боломжотой гэжэ нотолжо байгаа. 1917 оной 2-р һарын хубисхалай дараа Ленин Россидо ерэжэ «Түрэ засагай газарые дэмжэхэгүй» гэһэн уряа дэбшүүлбэ. 2-р һарада болоһон хүрэнгэтэнэй арадшалһан хубисхалһаа социалис шэнги баримжаатай болохо хэрэгтэй гэжэ Ленин өөрын элидхэлдээ онсолон тэмдэглэжэ байгаа. 1917 оной 10 һарада Ленин өөрын дэмжэгшэдтэ хандан зэбсэг барин бодолго гаргаха хэрэгтэй гэжэ идхажа дүнгэбэ. Ингээд Петроград хотодо болоһон бодолгые Ленин гардан зохёон байгуулба. Зүблэлнүүдэй 2-р ехэ хуралаар Ленин Арадай комиссарай дарга, Зүблэлтын ажалшан таряашанай намай даргаар һунгаба.

Аймшагтай ударилга

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Ленин сэдьхэсын үбшэтэй хүн байба. Горки. 1923 он.

Брест-Литовскын энхын хэрээе байгуулхад Ленин шухала үүргэ гүйсэдхэбэ. Тэрээр «сэрэгэй коммунизм», «улаан террор»-ой бодол ябуулжа байба. Мүн негатив хүсэнэй намай үйлэ ажаллагаае таһалан зогсоожо, сэхээтэнүүдые барибшалжа сүлэлгэдэ ябуулжа байгаа. 1918 оной 8 һарын 30-нда Фанни Каплан гэдэг эхэнэр Ленинэй ами наһые хороохо зорилгоор халдалга хэжэ байгаа. Буунай һомон түүнэй амин тус газарһаань хол байһан тула Ленин амиды үлэбэ. Социалис улас болоһон Ородой шэнэ эрхэ баригшад Европын буһал оронуудыешье иимэ зам һунгаха хэрэгтэй гэжэ суртал ухуулга хэжэ эхилбэ. Уламаар дэлхэйн социалис системые үүдхэхые мүрөөдэжэ байгаа. 1920-оод оной эхин үеын «сэрэгэй коммунизмынь» алдаатай бодол гэдэгые Ленин Ородой эргэнэй дайн болоһоной дараа ойлгоо. Ингээд шэнэ эргэлтын бодолые хэрэгжүүлжэ эхилһэн байна.

Ородой эргэнэй дайн дууһаһанай дараа Ленинэй ябуулһан гадаада бодолынь амжалта муутай байба. Дэлхэйн ехэ гүрэнүүдһээ зүбхэн Германи улас Зүблэлтэй Холбоотой дипломат харилсаа тогтообо. Ород улас 1920 ондо Финланд, Эстони, 1921 ондо Польшо, Турк, Иран, 1921 ондо Монгол уластай дипломат харилсаа тогтообо. 1920 оной 10 һарада Москвада Монголой түлөөлэгшэд ерэжэ тусгаар тогтонолоо Ород уласаар хүлээн зүбшөөрүүлхэ асуудалые табяа. Ленин монголой түлөөлэгшэдэй хүсэлтые наашатайгаар хүлээн абажа заабал социалис тогтолсоое һунгаха хэрэгтэй гэдэг болзол тулгаһан байна. Ленин 1920 онһоо хойшо Ород ороные сахилгаан эршэм хүсээр хангаха түлэблигөө баталһан байна. 1918 ондо буудуулжа шархадһаниинь Ленинэй эрүүл мэндэдэ муугаар нүлөөлбэ. 1922 онһоо Ленинэй эрүүл мэндэ муудажа эхилһэн байна. 1922 оной 12-р һарад эмнэлэгтэ хэбтэжэ, улас түрэһөө холдобо. 1923 оной 3 һарада шуһан харбаа. Тэрэниие эмшэлхээр Германиһаа мэдэрэлэй эмшэн дуудаба. Ленинэй эмшэлэгшэ эмшээр 1922 онһоо 1924 ондо үхэхэ хүрэтэрынь Отфрид Фёрстер ажаллаһан байна. 1923 онһоо Ленин Москвагай дахуул хото Горкидо амидарха болобо. Москвада хамагай һүүлшын удаа 1923 оной 10 һарын 19-ндэ байба. 1924 оной 1 һарада Ленинэй бэе муудажа, хэбтэртэ ороо. 1924 оной 1 һарын 21-ндэ 18 саг 50 минутада Ленин амисхал хурааба. Ленинэй трупые задалан шэнжэлгээ хэһэн эмшэнэр тэрэнэй тархинай судаса нариссажа, тархинай шуһан хангамжа аладагдаһан гэжэ дүгнэһэн байдаг. Тэрэнэй трупые занданшуулжа Москва хотын түб талмайда бариһан бунханда байралуулба.

Зурагууд

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Зүүлтэ

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Eesti biograafiline andmebaas ISIK
  3. ↑ 3,0 3,1 Энциклопедия Брокгауз
  4. ↑ 4,0 4,1 Kuznetsov S. Lenin [Ul’yanov], V(ladimir) I(l’ich) // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T050309
  5. ↑ 5,0 5,1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  6. ↑ 6,0 6,1 Roglo — 1997. — 10000000 экз.
  7. ↑ Internet Philosophy Ontology project
  8. ↑ 8,0 8,1 AlKindi (онлайн-каталог Доминиканского института востоковедения)
  9. ↑ 9,0 9,1 BeWeB
  10. ↑ 10,0 10,1 (unspecified title)
  11. ↑ 11,0 11,1 Munzinger Personen
  12. ↑ Ленин Владимир Ильич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1973. — Т. 14 : Куна — Ломами. — С. 294–300.
  13. ↑ Resis A. Encyclopædia Britannica
  14. ↑ Энциклопедия Брокгауз
  15. ↑ Историческая энциклопедия Сибири / под ред. В. А. Ламин — Новосибирск: 2009. — ISBN 5-8402-0230-4
  16. ↑ Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия — Чувашское книжное издательство, 2006. — 2567 с. — ISBN 978-5-7670-1471-2
  17. ↑ Түүнэй нэг хуурмаг нэрэнь «Николай Ленин» байһан гэжэ бүү бэшээрэй. Энэнь Н үзэгые Николай гэжэ буруу түһөөлһэн Үрнэдын хэблэл мэдээлэлэй хэрэгсэлэй гаргаһан зохёомол нэрэ. Ленин өөрөө хэзээшье иимэ нэрэ хэрэглэжэ байгаагүй тула үүные хуурмаг нэрэнь гэжэ бэшэжэ болохогүй
  18. ↑ Time 100: V.I. Lenin Архивировалһан 26 дүрбэ һара 2009 оной. by David Remnick, 13 April 1998.

Гадна холбооһон

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]



"https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Владимир_Ленин&oldid=70803" хуудаһанһаа абтаһан