Швейцари

Холбооной Швейцари Улас
Холбооной Швейцари Улас; Бусад табан албан ёһоной хэлээр Schweizerische Eidgenossenschaft (Германи) ; Confédération suisse (Франци) ; Confederazione Svizzera (Итали) ; Confederaziun svizra (Руманша) ; Confoederatio Helvetica (Латин) ;
	Түрын туг Түрын һүлдэ
	Уряа: "Unus pro omnibus, omnes pro uno"; "Нэгэниинь ниитын түлөө, ниитэнь нэгэнэй түлөө"
	Түрын дуулал: "Швейцариин псалм"
Нийслэл	Үгы (де юре); Берн (де факто); ; 46°57′N 7°27′E / 46.950°N 7.450°E
Албан хэлэн	Германи ; Франци ; Итали ; Романша
Арад түмэн ; (2019)	74.7% Швейцаршүүд ; 25.3% гадаада
Шажан (2018)	65.5% Христосой ; 26.3% Шажангүй ; 5.3% Лалын ; 1.6% Бусад; 1.3% мэдэгдээгүй
Түрэ засаг	Холбооной ; парламентай ; бүгэдэ найрамдаха; улас
• Холбооной Зүблэл	Ги Пармелен ; (Юрэнхылэгшэ) ; Иньяцио Кассис ; (Вице-Юрэнхылэгшэ) ; Ален Берсе ; Ули Маурер ; Симонетта Соммаруга ; Виола Амерд ; Карин Келлер-Зуттер
• Холбооной Канцлер	Вальтер Турнһерр
Уласай хурал	Холбооной Хурал
• Дээдэ танхим	Уласуудай Зүблэл
• Доодо танхим	Үндэһэнэй Зүблэл
Түүхэ
• Түрүү холбоо	1291 оной 8 һарын 1
• Бүрин эрхэ	1648 оной 10 һарын 24
• Сэргэһэн	1815 оной 8 һарын 7
• Холбооной улас	1848 оной 9 һарын 12
Дэбиcхэр газар
• Бүхэлидөө	41,285 км2 (132)
• Уһанай хуби (%)	4.34
Хүн зон
• Тоосоо 2019	8 570 146 (99)
• Тоололго (2015)	8,327,126
• Нягтарал	207
ДНБ (ХАШТ)	2020 оной тоосоо
• Бүгэдэ	$584 тэрбум; (38)
• Нэгэ хүндэ	$67,557 (9)
ДНБ (нэрлэһэн)	2020 оной тоосоо
• Бүгэдэ	$749 тэрбум; (20)
• Нэгэ хүндэ	$86,673 (2)
ОТББЭ (2018)	29.7; бага · 19
ХХИ (2019)	0.955; онсо һайн · 2
Мүнгэн тэмдэгтэ	Франк, WIR франк, ; WIR евро; (CHF, CHW, CHE)
Сагай бүһэ	UTC+1 (CET)
• Зун (ЗС)	UTC+2 (CEST)
Телефоной код	+41
ISO 3166 код	CH
Интернет домэйн	.ch, .swiss

Швейцари (герман: Schweiz, француз: Suisse, итальян: Svizzera, ромш. Svizra) — Түб Европын улас, албан ёһоор Холбоотой Швейцари Улас (лата: Confoederatio Helvetica ушар тус ороной ISO-гай уласай кодынь CH ба CHE) бол баруун Европодо байрлаха 7.5 сая хүн зонтой, 41,285 км² газар нютагтай, далайда гаралгагүй орон юм. Швейцаринь 26 уласһаа бүридэһэн холбооной бүгэдэ найрамдаха улас болон эдыгээр уласуудые өөрөөр баһа кантон гэжэ нэрлэдэг. Берн хото бол Холбооной уласай засагай газар байрлаха хото болон де факто ниислэл хотонь юм. Энэ ороной эдэй засагай түбүүдиинь Женева ба Цюрих хотууд болоно. Швейцари бол дэлхэйн хамагай баян оронуудай нэгэ мүн.

Швейцари улас Германи, Франци, Итали, Австри ба Лихтенштейн уласуудтай хилэлдэг. Швейцаринь олон хэлэтэй улас болон герман, франци, итали, руманш гэһэн дүрбэн хэлые үндэһэнэй хэлэн гэжэ үзэдэг. Хэрэглээнэй түбшэндэ англи хэлэн нэлээд түгээмэл тархаһан. Швейцари улас түбые сахиха эртэнэй уламжалалтай болон 1815 онһоо хойшо дайнда ороогүй. Эндэ Олон Уласай Улаан Загалмайн Ниигэмлэг, Дэлхэйн Худалдаанай Байгуулалга, НҮБ-ын Европо дахи хоёр түб офис байрладаг.

Швейцариин латин нэрэ гү, али Confoederatio Helvetica гэдэгиинь Альпуудай бүһэ нютагта амидаржа байһан эртэнэй кельт гаралтай хельвет аймагай нэрэһээ гаралтай юм. Швейцари уласай байгуулагдаһан огноог уламжалал ёһоор 1291 оной 8 һарын 1 гэжэ үзэдэг ушар энэ үдэрые үндэһэнэй баярын үдэр хэмээн тэмдэглэдэг.

Уласай ехэ хотонууд: Берн, Базель, Лозанна, Цюрих, Женева.

Кантонууд

Кантон	Томьёо¹	Хамагай ехэ хото	Талмай, мян. км²	Хүн зон, мян. хүн
Цюрих	ZH	Цюрих	1,7	1 351
Берн	BE	Берн	5,9	974
Люцерн	LU	Люцерн	1,5	372,9
Ури	UR	Альтдорф	1,1	35
Швиц	SZ	Швиц	0,9	144,6
Обвальден	OW	Зарнен	0,5	35
Нидвальден	NW	Штанс	0,3	40,8
Гларус	GL	Гларус	0,7	38,4
Цуг	ZG	Цуг	0,2	110,8
Фрибур	FR	Фрибур	1,7	273
Золотурн	SO	Золотурн	0,8	252,7
Базель-Штадт	BS	Базель	0,04	187,8
Базель-Ланд	BL	Листаль	0,4	272,8
Шаффхаузен	SH	Шаффхаузен	0,3	75,6
Аппенцелль-Ауссерроден	AR	Херизау	0,2	53
Аппенцелль-Иннерроден	AI	Аппенцелль	0,2	15,6
Санкт-Галлен	SG	Санкт-Галлен	2,0	474,6
Граубюнден	GR	Кур	7,1	191,8
Аргау	AG	Арау	1,4	600
Тургау	TG	Фрауэнфельд	1,0	244,8
Тичино	TI	Беллинцона	2,8	335,7
Во	VD	Лозанна	3,2	701,5
Вале	VS	Сьон	5,2	307,4
Невшатель	NE	Невшатель	0,8	171,6
Женева	GE	Женева	0,3	453
Юра²	JU	Делемон	0,8	70

Зурагай сомог

Швейцариин газарай зураг
Засагай газар
Кантон Граубюнден
Готтхард туннель
Швейцариин сэрэг
Швейцариин сэрэгүүд

Ажаглалтууд

Зүүлтэ

↑ Holenstein, André (2012). «Die Hauptstadt existiert nicht» (de). UniPress – Forschung und Wissenschaft an der Universität Bern (Department Communication, University of Berne) 152 (Sonderfall Hauptstatdtregion): 16–19. doi:10.7892/boris.41280. “Als 1848 ein politisch-administratives Zentrum für den neuen Bundesstaat zu bestimmen war, verzichteten die Verfassungsväter darauf, eine Hauptstadt der Schweiz zu bezeichnen und formulierten stattdessen in Artikel 108: «Alles, was sich auf den Sitz der Bundesbehörden bezieht, ist Gegenstand der Bundesgesetzgebung.» Die Bundesstadt ist also nicht mehr und nicht weniger als der Sitz der Bundesbehörden.”
↑ DSTAT-TAB - interactive tables (FSO): Demographic balance by citizenship (en, de, fr, it). Federal Statistical Office, FSO (2020).
↑ Religions. Federal Statistical Office FSO (2020).
↑ Surface water and surface water change. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD).
↑ Bevölkerungsbestand am Ende des 2. Quartal 2019 (de, fr, it) (XLS). Swiss Federal Statistical Office (FSO), Swiss Confederation (19 September 2019).
↑ Jacqueline Kucera; Athena Krummenacher, eds. (22 November 2016). Switzerland's population 2015 (PDF) (official report). Swiss Statistics. Neuchâtel, Switzerland: Swiss Federal Statistical Office (FSO), Swiss Confederation. Archived from the original on 20 December 2016. Retrieved 7 December 2016.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 World Economic Outlook Database, October 2019. International Monetary Fund.
↑ Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey. Eurostat.
↑ Human Development Report 2019 (en) (PDF). United Nations Development Programme (10 December 2019).

Холбооһон

Энэ хуудаһан Швейцари гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.

Засагай газар

The Federal Authorities of the Swiss Confederation
Chief of State and Cabinet Members Архивировалһан 14 нэгэ һара 2009 оной.
Swissworld.org, Switzerland's information portal
Swiss Statistics, official website of the Swiss Federal Statistical Office

Зүүлтэ

Switzerland entry at Encyclopaedia Britannica
Switzerland at UCB Libraries GovPubs

Газар зүй

Туризм

MySwitzerland.com, official website of Switzerland Tourism

Түүхэ

Мэдээсэл

Neue Zьrcher Zeitung, a Swiss daily newspaper
Le Temps, a Swiss daily newspaper
Corriere Del Ticino, a Swiss daily newspaper
swissinfo.ch, Swiss News - Worldwide
expatinch.com, Swiss media resources page Архивировалһан 17 юһэ һара 2012 оной.

Болбосорол

The Swiss School System
Swiss Universities Handbook
Universities in Switzerland
sieps.ch Архивировалһан 21 дүрбэ һара 2021 оной. Information Services on Swiss Private Schools and Universities

Шэнжэлхэ ухаан, технологи

The Swiss Portal for Research and Innovation
State Secretariat for Education and Research, SER
The Swiss National Science Foundation Архивировалһан 29 долоо һара 2013 оной.
CTI, Commission for Technology and Innovation

Европо
	Австри · Азербайджан · Албани · Андорра · Беларусь · Бельги · Болгари · Босни ба Герцеговина · Ватикан · Германи · Греци · Гүржи · Дани · Ирланд · Исланд · Испани · Итали · Казахстан · Кипр · Оросой холбоото улас · Латви · Литва · Лихтенштейн · Люксембург · Мальта · Молдави · Монако · Нидерланд · Норвеги · Нэгэдэһэн Хаанта Улас · Польшо · Португал · Румыни · Сан-Марино · Серби · Словак · Словен · Турк · Унгар · Украина · Финланд · Франци · Хойто Македони · Хорвати · Черногори · Чехи · Швейцари · Швеци · Эстони

[deFacto-1] Holenstein, André (2012). «Die Hauptstadt existiert nicht» (de). UniPress – Forschung und Wissenschaft an der Universität Bern (Department Communication, University of Berne) 152 (Sonderfall Hauptstatdtregion): 16–19. doi:10.7892/boris.41280. “Als 1848 ein politisch-administratives Zentrum für den neuen Bundesstaat zu bestimmen war, verzichteten die Verfassungsväter darauf, eine Hauptstadt der Schweiz zu bezeichnen und formulierten stattdessen in Artikel 108: «Alles, was sich auf den Sitz der Bundesbehörden bezieht, ist Gegenstand der Bundesgesetzgebung.» Die Bundesstadt ist also nicht mehr und nicht weniger als der Sitz der Bundesbehörden.”

[CHPopForeign2019-2] DSTAT-TAB - interactive tables (FSO): Demographic balance by citizenship (en, de, fr, it). Federal Statistical Office, FSO (2020).

[SFOReligions-3] Religions. Federal Statistical Office FSO (2020).

[4] Surface water and surface water change. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD).

[population-5] Bevölkerungsbestand am Ende des 2. Quartal 2019 (de, fr, it) (XLS). Swiss Federal Statistical Office (FSO), Swiss Confederation (19 September 2019).

[PopCensus-6] Jacqueline Kucera; Athena Krummenacher, eds. (22 November 2016). Switzerland's population 2015 (PDF) (official report). Swiss Statistics. Neuchâtel, Switzerland: Swiss Federal Statistical Office (FSO), Swiss Confederation. Archived from the original on 20 December 2016. Retrieved 7 December 2016.

[IMFWEOCH-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 World Economic Outlook Database, October 2019. International Monetary Fund.

[8] Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey. Eurostat.

[UNHDR-9] Human Development Report 2019 (en) (PDF). United Nations Development Programme (10 December 2019).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]