Армени

**Бүгэдэ Найрамдаха Армени Улас**
	Бүгэдэ Найрамдаха Армени Улас Հայաստանի Հանրապետություն (армени);
Түрын туг	Түрын һүлдэ
	Түрын дуулалай нэрэ:; арм. Մեր Հայրենիք; Мэр Айрэник, «Манай эхэ орон»; ;
	Армениин байгаа газар һуури байра Армениин байгаа газар
Ниислэл	Ереван
Албан хэлэн	Армени хэлэн
Арад түмэн	97.9% - Армен; 1.3% - Езиди; 0.5% - Ород; 0.3% - бусад
Түрэ засаг	Бүгэдэ найрамдаха засагтай арадшалал
Байгуулха
Дэбиcхэр газар
Хүн зон
ДНБ (ХАШТ)	2010 оной тоосоо
ДНБ (Нэрлэһэн)	2010 оной тоосоо
ОТББЭ (2006)	37 (дундажа)
ХХИ (2010)	0.695 (һайн) (76)
Мүнгэн тэмдэгтэ	[[Армени драм]] (AMD)
Сагай бүһэ	Армениин саг (НЗНЦ+4)
Интернет домэйн	.am
Телефоной код	+374

Үбэр Кавказ дахи бүрэн эрхэтэ гурбан уласай арай жаахан болоод урда талынхинь Армени (армянаар Հայաստան Hayastan) юм. Албан ёһоор Бүгэдэ Найрамдаха Армени Улас (армянаар Հայաստանի Հանրապետություն Hayastani Hanrapetut’yun) гэнэ. Угиинь Баруун Азиинхи, арай өөрөөр бодобол Зүүн Европынхи гэжэ баһа хэлэжэ болоно.^[5] Азербайджан, Гүрж, Азербайджанай таһархай нютаг Нахчыван, Турк, Ирантай хилэ залгадаг. Азербайджанһаа дайнаар булааһан Уулын Карабахтайгаа баһа хилэлжэ байгаа.

Армениин 29,743 км² (дэлхэйн 141-р том) газар нютаг юрэнхыдөө уулархаг. Нютагай хамагай үндэр сэгиинь Арагац (4,095 м) уулын орой, хамагай намиинь Дэбэд голой хүндэйдэ (380 м)^[6] байна гэжэ тоосогдоһон. Севан (940 км²) гэхэ ганса томо нууртай.

Одоогой Армениин нютагта эртэ дээрэ үедэ Ехэ Армени улас мандажа байгаа. Армени бол Европо гаралтай үндэһэтэн юм. XIX зуунай эхиндэ хүшэрхэг Хаанта Ородой мэдэлдэ ороһон юм. 1918-1920 оной хоорондо богони хугасаанда "Бүгэдэ Найрамдаха Арадшалаһан Армени Улас" нэрээр тусгаар тогтоножо байгаад Зүблэлтэ Холбоодо нэгэдхэгдэжэ "Зүблэлтэ Социалист Бүгэдэ Найрамдаха Армени Улас" болоһон. 1991 ондо Зүблэлтэ Холбоо албан ёһоор бутрахад мүнөөнэй тусгаар тогтонолоо олобо.

Орон нютаг

Нэгэдэмэл түрын байгууламжатай Армени уласай нютаг дэбисхэр 10 аймаг (մարզ, «марз»), аймагһаа гадуур 1 хото (Ереван) боложо хубаагдана. Нэгэ аймагта дундажаар 2.8 мянган км² газар, 21 түмэн хүн ноогдожо байна.^[7] Задалан харабал аймагууд дотороо 915 баг (һуурин, «хамаянк») болоно.

Д/д	Нютагай нэрэ	Армени бэшэг	Талбай, км²	Хүн зон
1	Арагацотн	Արագածոտնի	2755	141,800
2	Арарат	Արարատի	2003	279,200
3	Армавир	Արմավիրի	1241	284,500
4	Вайоцзор	Վայոց Ձորի	2406	55,800
5	Гехаркуник	Գեղարքունիքի	3655	241,600
6	Котайк	Կոտայքի	2100	280,900
7	Лори	Լոռու	3791	281,600
8	Сюник	Սյունիքի	4505	152,800
9	Тавуш	Տավուշի	3120	134,400
10	Ширак	Շիրակի	2679	281,500
11	Ереван	Երևան	227	1,119,000

Хото һуури

Дэс дугаар	Хотын нэрэ	Хүн зоной тоо ^[8]
1	Ереван	1,245,700
2	Гюмри	146,400
3	Ванадзор	104,800
4	Вагаршапат	57,300
5	Раздан	52,900
6	Абовян	46,000
7	Капан	45,500
8	Армавир	33,600