Мүнгэн (металл)
Мүнгэн (Ag) | |
---|---|
Атомай дугаар | 47 |
Атомай масса | 107.8682 г/моль |
Үнгэ | Гилагар сагаан (мүнгэлиг) |
Электроной бүридэл | [Kr] 4d10 5s1 |
Бүрхөөл дэхи электроной тоо |
2, 8, 18, 18, 1 |
Бодос зүйн шэнжэ шанар | |
Бодосой түлэб | Хатуу |
Нягта | 10.49 г/см³ |
Хайлаха температура | (961.78 °C, 1763.2 °F), 1234.93 K |
Бусалха температура | (2162 °C, 3924 °F), 2435 K |
Хайлалтын хубиин дулаан | 11.28 кЖ/моль |
Ууршалтын хубиин дулаан | 250.58 кЖ/моль |
Дулаан багтаамжа | (25 °C) 25.350 кЖ/(моль·K) |
Атомай шэнжэ шанар | |
Орондо тороной бүтэсэ (Сингони) |
Таладаа түбтэй куб |
Эһэлдэлтын зэрэг | 1, 2, 3 |
Ионизациин энерги (эхинэй электроноор) |
731.0 кЖ/моль |
Атомай радиус | 160 пм |
Ковалентай радиус | 153 пм |
Ag | 47 |
107,8682 | |
[Kr]4d105s1 | |
Мүнгэн |
Хадамал | |
---|---|
Монгол үзэгээр | |
буряад кирилл. | Мүнгэн |
монгол кирилл. | Мөнгө |
хальмаг кирилл. | Мөңгн |
Мүнгэн (лата: Argentum үгэһээ 'Ag' гэжэ тэмдэглэгдэдэг) — гилагар сагаан үнэтэ металл юм. Атомай дугаар 47. Байгаалиин мүнгэн алтан болон бусад металлуудай шудхамал буюу минераллуудта (жэшээнь аргентит ба хлораргирит) оршодог.
Түүхэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Хүн түрэлхитэн эртын үеһээ мүнгые хэрэглэнэ. Мүнгэн гоёл шэмэглэлдэ, амһарта, аяга шанага, худалдаанай хубида мянга мянган жэлэй турша ашаглажа, мүнгэн олон системуудай хубида һуури бологон байна. Мүнгэнэй үнэтэ металлай шанарууд уртань зүбхэн алтанай хоёрдахи абажа үзэһэн юм. Ассири болон Вавилонда мүнгэн гэжэ арюун нангин металл мүн һарын бэлиг тэмдэг боложо байһан юм. Дундада зуунай үедэ, мүнгэн, алхимикууд хороондо олондо алдаршаһан байба. Дэлхэйн II дайнай үедэ зэдэй, сагаан туулганай богони ниилүүлэлтэ ушарһаа олон үйлэдбэрилэлэй хэрэглээндэ мүнгые һолихо хүргэһэн. АНУ-ай засаглал Уэст Поинтда байһан өөрын ехэ нөөсэһээ үйлэдбэрилэлэй хэрэглэгшэдта мүнгые гаража зээлһэн.[1]
Бодос зүйн шанар
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Энэ зөөлэн, ялагар сагаан, дабтагдасатай металл металлуудай дунда хамагай ехэ сахилгаанай дамжуулха шадбартай (20 °C температурада 1,59·10−8 Ом·м хубита сахилгаанай эсэргүүсэлтэй) болон хамагай ехэ дулаан дамжуулха шадбартай (300 K температурада 429 Вт/(м·К)). Нэбтэ гэрэлдэ нимгэн мүнгэнэй ялтас нил ягаан үнгэтэй байна. Нилээд хайласагүй металл, 962 ° C хайлаха температуратай.
Химиин шанарууд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Мүнгэн гэдэг үнэтэ металл, тиихэдэнь нилээд набтар нүлөөлэлсэлгын шадабаритай, дабһанай ба уһа холиһон хүхэрэй хүшэлнуудта хайланагүй. Гэбэшье мүнгэн эһэлэй оршондо (азотой, халуун сугларуулагдаһан хүхэрэй хүшэлдэ, мүн сүлөөтэ хүшэлтүрэгшэтэй дабһанай хүшэлдэ) хайладаг:
Түмэрэй (III) хлоридта хайладаг:
Мүнгэн мүнгэнэй уһанда хүгэнөөр хайлаад, амальгамые (мүнгэнэй уһан болон мүнгэнэй шэнгэн шудхамал) байгуулдаг.
Мүнгэн хүшэлтүрэгшэһээ эһэнэгүй. Нойтон агаарда мүнгэнэй сульфидые байгуулна:
Хүшэлтүрэгшэ үгы байгаад:
Сүлөөтэ галогенууд мүнгые эһэгдэнэ:
Хүхэрые болон мүнгые хамтараа халаад сульфид байгуулна.
- .
Мүнгэн хаанай уһада (Aqua regis) хайланагүй.
Мүнгэнэй хамагай тогтууритай эһэлдэлтын зэрэг +1 юм. Аммиак байхада мүнгэн (I) уһада хайладаг [Ag(NH3)2]+ байгуулна. Мүн мүнгэн цианидууд, тиосульфатууд хамтар һуурие байгуулна. Мүнгэнэй үндэр эһэлдэлтын зэрэгууд (+2, +3) ганса хүшэлтүрэгшын нэгэдэл (AgO, Ag2O3) болон фторой нэгэдэл (AgF2, AgF3) байгуулна.
Нитрат, перхлорат, фторидһаа ондоо мүнгэнэй (I) дабһанууд уһада хайладаггүй.
Гарадаг газарууд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Мүнгэнэй ехэ гарадаг газарууд удаахи улас орондо байна:
Германи, Испани, Перу, Чили, Мексика, БНХАУ, Канада, АНУ, Австрали, Польш, ОХУ, Казахстан, Румын, Швед, Чехи, Словаки, Австри, Унгар, Норвеги[2]. Мүн Арменида, Кипр аралда болон Сардинида мүнгэтэй газарууд байна[3].
2008 ондо[4] хамтар мүнгэнэй 20 900 тонно малтажа абаһан. Малтажа абалгын ударидагшууд:
- Перу (3600 т)
- Мексика (3000 т)
- БНХАУ (2600 т)
- Чили (2000 т)
- Австрали (1800 т)
- Польша (1300 т)
- АНУ (1120 т)
- Канада (800 т)
Шахта | Орон | 2010 ондо бүтээгдэхүүн |
---|---|---|
Cannington Silver/Lead/Zinc Mine | Австрали | 38.6 Moz |
Fresnillo Silver Mine | Мексика | 38.6 Moz |
San Cristobal Polymetallic Mine | Боливи | 19.4 Moz |
Antamina Copper/Zinc Mine | Перу | 14.9 Moz |
Rudna Copper Mine | Польш | 14.9 Moz |
Peñasquito Polymetallic Mine | Мексика | 13.9 Moz |
Зүүлтэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- ↑ Coinflation: 1942–1945 Silver Jefferson Nickel Value. 11 March 2013 үдэртэ хандаһан.
- ↑ Про серебро " месторождения. the original on 2010-09-07 үдэрһөө архивлагдаһан. 2014-01-27 үдэртэ хандаһан.
- ↑ Про серебро " История серебра. the original on 2010-02-13 үдэрһөө архивлагдаһан. 2014-01-27 үдэртэ хандаһан.
- ↑ MINERAL COMMODITY SUMMARIES 2009
- ↑ CPM Group (2011). The CPM Silver Yearbook 2011. New York, NY: Euromoney Books, 68. ISBN 978-0-9826741-4-7.
Мүн үзэхэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Холбооһон
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- Энэ хуудаһан Мүнгэн гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
- Серебро на Webelements
- Серебро в Популярной библиотеке химических элементов Архивировалһан 18 нэгэ һара 2014 оной.
- Энциклопедия Кругосвет Загбар:Недоступная ссылка
- Термодинамические свойства серебра (Mathcad Calculation Server)
- Colloidal silver not approved (Коллоидное серебро не одобрено)(англ)
- Учебник «Неорганическая химия» под редакцией Ю. Д. Третьякова
- Вторичное серебро
- Загбар:ХЭ
- Соединения серебра (токсикологическая химия)
- Серебро в Большой советской энциклопедии
- Физико-химические свойства серебра (справочник)
- Термодинамические свойства серебра (on-line расчет)
Менделеевэй химиин элементнүүдэй үелхэ системэ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|