Украина

Украина
Украина; Україна (украин)
	Түрын туг Түрын һүлдэ
	Түрын дуулал: ; "Ще не вмерла України ні слава, ні воля"; «Украина алдар суушье ; сүлөөшье үшөө үжөөгүй»;
	Украина (ногоон) 2022 оной Оросой добтолон оролгын үмэнэхи эзэмдэгдэһэн/аннексидэ байгаа нютаг (сайбар ногоон)
Нийслэл; ба томо хотонууд	Киев; 49°N 32°E / 49°N 32°EКоординат: 49°N 32°E / 49°N 32°E
Албан хэлэн	Украин хэлэн
Арад түмэн ; (2001)	77.8% Украиншууд ; 17.3% Ородууд ; 4.9% бусад
Шажан (2018)	87.3% Христосой ; 11.0% Шажангүй ; 0.8% Бусад ; 0.9% Харюулагүй
Түрэ засаг	Нэгэдэмэл ; Хахад; Юрэнхылэгшын; бүгэдэ найрамдаха ; улас
• Юрэнхылэгшэ	Владимир Зеленский
• Юрэнхы сайд	Денис Шмыгаль
Уласай хурал	Дээдэ Рада
Түүхэ
• Киевэй Русь	879
• Галич-Волынь	1199
• Гетманщина	1649 оной ; 8 һарын 18
• Оросһоо	1918 оной ; 1 һарын 22
• Австриһаа	1918 оной ; 11 һарын 1
• Нэгэдэлгын акт	1919 оной ; 1 һарын 22
• ЗХУ-һаа	1991 оной ; 8 һарын 24
• Мүнөөнэй ; Үндэһэн хуули	1996 оной ; 6 һарын 28
Дэбиcхэр газар
• Бүхэлидөө	603,628 км2 (45)
• Уһанай хуби (%)	7
Хүн зон
• Тоосоо 2021	41,442,615 ; (35)
• Тоололго (2001)	48,457,102
• Нягтарал	73.8
ДНБ (ХАШТ)	2020 оной тоосоо
• Бүгэдэ	$429.947 ; тэрбүм (48)
• Нэгэ хүндэ	$10,310 (108)
ДНБ (нэрлэһэн)	2020 оной тоосоо
• Бүгэдэ	$161.872 ; тэрбүм (56)
• Нэгэ хүндэ	$3,881 (119)
ОТББЭ (2018)	26.1; бага · 18
ХХИ (2019)	0.779; дээдэ · 74
Мүнгэн тэмдэгтэ	Гривня (₴) (UAH)
Сагай бүһэ	UTC+2 (EET)
• Зун (ЗС)	UTC+3 (EEST)
Телефоной код	+380
Интернет домэйн	.ua • .укр

Бусад ашаглалтын тулада, «Украина (тодоруулга)» хуудаһые харагты.

Украина (украин: Україна) — Зүүн Европодо байрладаг улас юм. Зүүн талаараа Ород, хойто талаараа Беларусь, баруун талаараа Польшо, Словаки, Унгар, баруун урда талаараа Румыни, Молдово (мүн маргаантай газар нютаг болохо Приднестрови) оронуудтай хилэлдэг. Мүн урда таладань Хара тэнгис, Азовой тэнгис оршодог. Ниислэл хото Киев юм.

Украина хадаа Европын хоёрдохи томо орон юм. Хорин долоон засаг захиргаанай нэгэжэдэ хубаагдана, тэдэнэй дунда хорин дүрбэниинь можо нютагууд, нэгэниинь автономито бүгэдэ найрамдаха улас (Крым), хоёрынь тусхай эрхэтэй хото (Киев, Севастополь). 2022 оной эсэсэй байдалаар, Орос Украинын 18% оршомые эзэлһэн байна.^[7].

X—XI зуун жэлэй үедэ Украина хадаа Европын эгээн томо, эгээн хүсэтэй улас байһан зүүн славян улас болохо Киевэй Русиин түб байгаа. Хэрүүл тэмсэл, Ехэ Монгол Уласай добтололгоһоо һула болоһон Киевэй Русь Литвагай ехэ гүнлиг, һүүлдэнь Польшо-Литвагай хамтын нүхэрлэлэй бүридэлдэ ороһон байна. Киевэй Русиин соёлой ба шажанай уг гарбал Украинын үндэһэтэнэй үзэл бодолой үндэһэ табиһан юм. XVII зуун жэлэй дунда үедэ полякуудта эсэргүү буһалгаан боложо, казак һетьманщина гэжэ улас байгуулагдаһан. Москвагай үргэлжэлһэн дарамта үзүүлһэншье һаа, һетьманщина 100 гаран жэлэй туршада автономито байжа шадаһан. XVIII зуунай һүүлшын үедэ Ородой эзэнтэ гүрэн Украинын ехэнхи газарые эзэмдэбэ. Хаанта Орос 1917 ондо һандарһанай һүүлдэ, Украина богони хугасаанай бэеэ даанхай болобошье һаа (1917—1920), эрхэтэнэй дайнай үрэ дүндэ Зүблэлтэ Оросто эзэмдэһэн байгаа. 1922 онһоо 1991 он болотор СССР-эй нэгэ холбооной улас, болон СССР-эй үндэһэлэгшэ дүрбэн гэшүүдэй нэгэн байгаа.

Түүхэ

Украина уласай түүхэ зүүн славянуудһаа эхилээ. IX-р зуун жэлэй үедэ Украинын газар нютаг викингүүдээр ударидуулһан зүүн славянуудай эргэншэл болохо Киевэй Русиин түб байһан XII-р зуун жэлдэ хубаагдажа задарһан бэлэй. XIV-р зуун жэлһээ хойшо Украинын газар нютаг бүһэ нютагай хүсэрхэг гүрэнүүдэй хоорондо хубаагдажа, XIX-р зуун жэл гэхэдэ ехэнхи хэһэг Ородой эзэнтэ гүрэндэ шэнгэжэ, бусад Австри-Унгарай эрхэ мэдэл дооро байба. Оросой Октябриин хубисхал, эрхэтэнэй дайнай дараа 1917—1921 оной хоорондо тусгаар тогтонолой түлөөхи үргэлжэлһэн тэмсэл боложо, уламаар Украина 1922 ондо Зүблэлтэ Холбооной анханай бүгэдэ найрамдаха уласуудай нэгэ болобо. Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай үмэнэхэн ба дараахан болон 1954 ондошье Крымые шэлжүүлһэнэй дараа Украинын ССР-эй газар нютаг баруун тиишэ нэмээ. 1945 ондо Украинын ССР НҮБ-ын үндэһэлэгшэ гэшүүн оронуудай нэгэ болоһон түүхэтэй. 1991 ондо СССР задарһанаар Украина дахин тусгаар тогтониһон улас болһон байна. Энэнэй үрэ дүндэ заха зээлиин эдэй засагта шэлжэхэ боложо, найман жэл дараалан эдэй засагай уналтада оробо. Гэбэшье шэнэ зуун жэл эхилһэнһээ хойшо эдэй засаг тогтоборитой хүгжэжэ, ҮНБ-нь жэл бүридөө 7 хубяар нэмэгдэжэ байгаа.

Тусгаар тогтониһонһоо хойшо Украина Оросһоо байгаалиин хии, нефть импортировалхаһаа дулдыдажа байгаа аад, Оростой харилсаан шанга байгаа. 2014 оной Крымэй химаралай үедэ Крымэй хахад аралые Орос гүрэндэ абтажа, зүүн Украинада (Донбасс) дайн эхилһэн, тэндэ Оросой дэмжэһэн хоёр бүгэдэ найрамдаха улас байгуулһан. 2022 ондо Орос гүрэн уласхоорондын хуули журам эбдэн Украинада добтолжо, тэрэ сагһаа хойшо дайн үргэлжэлһөөр.

Зүүлтэ

↑ «», Kyiv: Razumkov Center in collaboration with the All-Ukrainian Council of Churches, 22 April 2018, сс. 12, 13, 16, 31, <http://razumkov.org.ua/uploads/article/2018_Religiya.pdf>
Sample of 2,018 respondents aged 18 years and over, interviewed 23–28 March 2018 in all regions of Ukraine except Crimea and the occupied territories of the Donetsk and Lugansk regions.
↑ Population (by estimate) as of 1 May 2021.. the original on 6 March 2021 үдэрһөө архивлагдаһан. 28 June 2021 үдэртэ хандаһан.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 World Economic Outlook Database, October 2019. International Monetary Fund.
↑ GINI index (World Bank estimate) - Ukraine. World Bank.
↑ (15 December 2020) Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. United Nations Development Programme, 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5.
↑ Error on call to Template:cite web: Parameters url and title must be specified (uk). korrespondent.net (18 October 2011).
↑ Defence Secretary oral statement on war in Ukraine. Government of the United Kingdom (2022-12-20).

Холбооһон

Энэ хуудаһан Украина гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.

Европо
	Австри · Азербайджан · Албани · Андорра · Беларусь · Бельги · Болгари · Босни ба Герцеговина · Ватикан · Германи · Греци · Гүржи · Дани · Ирланд · Исланд · Испани · Итали · Казахстан · Кипр · Оросой холбоото улас · Латви · Литва · Лихтенштейн · Люксембург · Мальта · Молдави · Монако · Нидерланд · Норвеги · Нэгэдэһэн Хаанта Улас · Польшо · Португал · Румыни · Сан-Марино · Серби · Словак · Словен · Турк · Унгар · Украина · Финланд · Франци · Хойто Македони · Хорвати · Черногори · Чехи · Швейцари · Швеци · Эстони

[1] «», Kyiv: Razumkov Center in collaboration with the All-Ukrainian Council of Churches, 22 April 2018, сс. 12, 13, 16, 31, <http://razumkov.org.ua/uploads/article/2018_Religiya.pdf>
Sample of 2,018 respondents aged 18 years and over, interviewed 23–28 March 2018 in all regions of Ukraine except Crimea and the occupied territories of the Donetsk and Lugansk regions.

[auto-2] Population (by estimate) as of 1 May 2021.. the original on 6 March 2021 үдэрһөө архивлагдаһан. 28 June 2021 үдэртэ хандаһан.

[IMFWEOUA-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 World Economic Outlook Database, October 2019. International Monetary Fund.

[4] GINI index (World Bank estimate) - Ukraine. World Bank.

[HDI-5] (15 December 2020) Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. United Nations Development Programme, 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5.

[timechange-6] Error on call to Template:cite web: Parameters url and title must be specified (uk). korrespondent.net (18 October 2011).

[gov_uk_2022_12_20-7] Defence Secretary oral statement on war in Ukraine. Government of the United Kingdom (2022-12-20).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]