Оросой холбоото улас: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Ссылкэнүүдые заһаха
Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Интерактивная навигация по истории
← Урид хэгдэһэн заһабариУдаадахи заһабари →
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
ВизуальныйВики-текст
Dexbot (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
386 заһабаринуудай
м Removing Link GA template (handled by wikidata)
Soul Train (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
1609 заһабаринуудай
мЗаһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
1 мүр: 1 мүр:
{{Улас
{{Улас
|буряад_нэрэ = '''Ородой Холбооной Улас'''<br>[[Файл:Оху мб.png]]<br>'''Россин Федераци'''
|буряад_нэрэ = '''Ородой Холбооной Улас'''<br />[[Файл:Оху мб.png]]<br />'''Россин Федераци'''
|уугуул_нэрэ = Российская Федерация
|уугуул_нэрэ = Российская Федерация
|богони_нэрэ = Росси
|богони_нэрэ = Росси
|һүлдын_зураг = Coat of Arms of the Russian Federation.svg
|һүлдын_зураг = Coat of Arms of the Russian Federation.svg
|тугай_зураг = Flag of Russia.svg
|тугай_зураг = Flag of Russia.svg
|түрын_уряа =
|түрын_уряа =
|түрын_дуулал = «[[Ородой Холбооной Уласай түрын дуулал]]»<br/><center>[[File:Russian Anthem chorus.ogg]]</center>
|түрын_дуулал = «[[Ородой Холбооной Уласай түрын дуулал]]»<br /><center>[[Файл:Russian Anthem chorus.ogg]]</center>
<!-- |Аудио=-->
<!-- |Аудио=-->
|засаглалай_хэлбэри = [[Холбооной улас]]
|засаглалай_хэлбэри = [[Холбооной улас]]
|газарай_зураг = Russian Federation (orthographic projection) - Crimea disputed.svg
|газарай_зураг = Russian Federation (orthographic projection) — Crimea disputed.svg
|албан_ёһоной_хэлэн = [[Ород хэлэн]]
|албан_ёһоной_хэлэн = [[Ород хэлэн]]
|үндэһэ_язгуур = 79.8% - [[Ородууд]]<br />&nbsp;&nbsp;3.8% - [[Татарнууд]]<br />&nbsp;&nbsp;2.0% - [[Украйн үндэһэтэн|украинашууд]]<br />&nbsp;&nbsp;1.2% - [[Башкирнууд]]<br />&nbsp;&nbsp;1.1% - [[Чувашууд]]<br />12.1% - бусад арад түмэн ([[Ородой Холбооной Улас#Яһатанууд|бүриин жагсаалтань →]])
|үндэһэ_язгуур = 79,8 % — [[Ородууд]]<br />  3,8 % — [[Татарнууд]]<br />  2,0 % — [[Украйн үндэһэтэн|украинашууд]]<br />  1,2 % — [[Башкирнууд]]<br />  1,1 % — [[Чувашууд]]<br />12.1 % — бусад арад түмэн ([[Ородой Холбооной Улас#Яһатанууд|бүриин жагсаалтань →]])
|үндэһэ_язгуур_он =2002
|үндэһэ_язгуур_он =2002
|тогтносон_үйл_явдал1 = 25.12.1991
|тогтносон_үйл_явдал1 = 25.12.1991
|үйл_явдалын_огноо1 = РФ-иин байгуулга
|үйл_явдалын_огноо1 = РФ-иин байгуулга
|Сүвэрэнитэт = Тусгаар тогтонол
|Сүвэрэнитэт = Тусгаар тогтонол
|ниислэл_хото = [[File:Coat of Arms of Moscow.svg|14px]] [[Москва]]
|ниислэл_хото = [[Файл:Coat of Arms of Moscow.svg|14px]] [[Москва]]
|тэргүүнэй_класс1 = [[Юрэнхылэгшэ]]
|тэргүүнэй_класс1 = [[Юрэнхылэгшэ]]
|тэргүүнэй_класс2 = [[Юрэнхы сайд]]
|тэргүүнэй_класс2 = [[Юрэнхы сайд]]
|тэргүүнэй_нэрэ1 = [[Владимир Путин]] ([[Нэгэдэһэн Росси|ЕдРо]])
|тэргүүнэй_нэрэ1 = [[Владимир Путин]] ([[Нэгэдэһэн Росси|ЕдРо]])
|тэргүүнэй_нэрэ2 = [[Дмитрий Медведев]] ([[Нэгэдэһэн Росси|ЕдРо]])
|тэргүүнэй_нэрэ2 = [[Дмитрий Медведев]] ([[Нэгэдэһэн Росси|ЕдРо]])
|хуули_тогтоогшо =[[Холбооной Хурал]]
|хуули_тогтоогшо =[[Холбооной Хурал]]
|дээдэ_танхим = «[[Холбооны Зүблэл]]» (ХЗ)
|дээдэ_танхим = «[[Холбооны Зүблэл]]» (ХЗ)
|доодо_танхим =«[[Гүрэнэй Дума]]» (ГД)
|доодо_танхим ="[[Гүрэнэй Дума]]" (ГД)
|газар_нютаг_км2 = 17,075,400
|газар_нютаг_км2 = 17,075,400
|нутгийн_талбайгаарх_эрэмбэ_дэс =1
|нутгийн_талбайгаарх_эрэмбэ_дэс =1
|уһанай_процент = 13%<ref name=gen>{{cite web |title=The Russian federation: general characteristics |url=http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1/010000R |work=Federal State Statistics Service |accessdate=5 April 2008|archiveurl=http://web.archive.org/web/20031021014415/http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1/010000R|archivedate=21 October 2003}}</ref>
|уһанай_процент = 13 %<ref name=gen>{{cite web |title=The Russian federation: general characteristics |url=http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1/010000R |work=Federal State Statistics Service |accessdate=5 April 2008|archiveurl=http://web.archive.org/web/20031021014415/http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1/010000R|archivedate=21 October 2003}}</ref>
|хүн_амай_тоосоо = 143,056,383<ref>http://web.archive.org/web/20101213134234/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/population/demography/</ref>
|хүн_амай_тоосоо = 143,056,383<ref>http://web.archive.org/web/20101213134234/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/population/demography/</ref>
|хүн_ам_тооцоолсон_он = 2012
|хүн_ам_тооцоолсон_он = 2012
|хүн_амын_тоогоор_эрэмбэ_дэс =8
|хүн_амын_тоогоор_эрэмбэ_дэс =8
|хүн_амын_тооллого =142,905,208<ref name="2010Census">{{ru-pop-ref|2010Census}}</ref>
|хүн_амын_тооллого =142,905,208<ref name="2010Census">{{ru-pop-ref|2010Census}}</ref>
|хүн_ам_тоолсон_он =2010
|хүн_ам_тоолсон_он =2010
|хүн_амын_тооллого_эрэмбэ_тоологдсоноор =
|хүн_амын_тооллого_эрэмбэ_тоологдсоноор =
|хүн_амын_нягтрал_нэгж_км2 =
|хүн_амын_нягтрал_нэгж_км2 =
|хүн_амын нягтрал_эрэмбэ_дэс =217
|хүн_амын нягтрал_эрэмбэ_дэс =217
|хүн_амай_нягтрал_нэгжэ_км2 = 8.3
|хүн_амай_нягтрал_нэгжэ_км2 = 8.3
|ДНБ_ХАЧ =$13.264 [[тэрбүм]]<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=83&pr.y=19&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=948&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Mongolia|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2012-04-19}}</ref>
|ДНБ_ХАЧ =$13.264 [[тэрбүм]]<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=83&pr.y=19&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=948&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Mongolia|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2012-04-19}}</ref>
|ДНБ_ХАЧ =[[Америк доллар|$]]2.383&nbsp;[[ехэ наяд]]<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=75&pr.y=10&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=922&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|title=Russia|publisher=International Monetary Fund|accessdate=20 April 2012}}</ref>
|ДНБ_ХАЧ =[[Америк доллар|$]]2.383 [[ехэ наяд]]<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=75&pr.y=10&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=922&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|title=Russia|publisher=International Monetary Fund|accessdate=20 April 2012}}</ref>
|ДНБ_ХАЧ_он =2011
|ДНБ_ХАЧ_он =2011
|ДНБ_ХАЧ_эрэмбэ =6
|ДНБ_ХАЧ_эрэмбэ =6
|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд =$16,736<ref name=imf2/>
|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд =$16,736<ref name=imf2/>
|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд_эрэмбэ =
|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд_эрэмбэ =
|ДНБ_нэрлэсэн =$1.884&nbsp;[[ехэ наяд]]<ref name=imf2/>
|ДНБ_нэрлэсэн =$1.884 [[ехэ наяд]]<ref name=imf2/>
|ДНБ_нэрлэсэн_он =2011
|ДНБ_нэрлэсэн_он =2011
|ДНБ_нэрлэһэн_эрэмбэ =9
|ДНБ_нэрлэһэн_эрэмбэ =9
|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд =$13,235<ref name=imf2/>
|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд =$13,235<ref name=imf2/>
|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд_эрэмбэ =
|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд_эрэмбэ =
|ХТББИ =42.3<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |title=Distribution of family income – Gini index |work=The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=13 January 2011}}</ref>
|ХТББИ =42.3<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |title=Distribution of family income – Gini index |work=The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=13 January 2011}}</ref>
|Илтгэлцүүр_он =2008
|Илтгэлцүүр_он =2008
|Илтгэлцүүр_ангилал =<span style="color:#e0584e;">ехэ</span>
|Илтгэлцүүр_ангилал =<span style="color:#e0584e;">ехэ</span>
|Илтгэлцүүр_эрэмбэ =83
|Илтгэлцүүр_эрэмбэ =83
|ХХИ ={{increase}} 0.755<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf|title=2011 Human development Report|publisher=[[United Nations Development Programme]]|pages=148–151|accessdate=5 November 2011}}</ref>
|ХХИ ={{increase}} 0.755<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf|title=2011 Human development Report|publisher=[[United Nations Development Programme]]|pages=148–151|accessdate=5 November 2011}}</ref>
|ХХИ_он =2011
|ХХИ_он =2011
|ХХИ_ангилал =<span style="color:#090;">һайн</span>
|ХХИ_ангилал =<span style="color:#090;">һайн</span>
|ХХИ_эрэмбэ =65
|ХХИ_эрэмбэ =65
|мүнгэн_тэмдэгтэ = [[Рубль]] (бурядаар баһа түхэриг)
|мүнгэн_тэмдэгтэ = [[Рубль]] (бурядаар баһа түхэриг)
|мүнгэн_тэмдэгтэ_код = RUB, [[Файл:Rouble official sign.svg|10px]]
|мүнгэн_тэмдэгтэ_код = RUB, [[Файл:Rouble official sign.svg|10px]]
|интернет_домэйн = [[.ru]], [[.su]]
|интернет_домэйн = [[.ru]], [[.su]]
|телефоной_код = +7
|телефоной_код = +7
|сагай_бүһэ = +3 … +10
|сагай_бүһэ = +3 … +10
|зүүлтэ =
|зүүлтэ =
}}
}}
'''Ородой Холбооной Улас''' ({{lang-ru|Росси́йская Федера́ция}}) — Евразиин хойто хэһэгээр үргэлжэлхэ улас юм. Хахад-Юрэнхылэгшын засаглалтай бүгэдэ найрамдаха улас холбооной 83 харъяата ангиһаа бүрилдэнэ.
'''Ородой Холбооной Улас''' ({{lang-ru|Росси́йская Федера́ция}}) — Евразиин хойто хэһэгээр үргэлжэлхэ улас юм. Хахад-Юрэнхылэгшын засаглалтай бүгэдэ найрамдаха улас холбооной 83 харъяата ангиһаа бүрилдэнэ.


== Түүхэ ==
== Түүхэ ==
{{main|Ород Холбооной Уласай түүхэ}}
{{main|Ород Холбооной Уласай түүхэ}}
Ород Холбооной Уласай түүхэ - Зүүн Славянуудаар анха эхилбэ. [[Славян]]ууд МЭҮ 3-8-р зуунай дундуур [[Европо]]до тодоржл эхилһэн байна. 9-р зуунда зүүн Славяншуудай анханай улас болохо [[Киевэй Русь]] байгуулагдаба. Энэ уласынь [[Викинг]]үүд болон тэдэгээрэй үрэ удамуудаар ударидуулжа байһан бүгөөд 988 ондо [[Византиин эзэнтэ гүрэн|Византиин эзэнтэ гүрэнһөө]] [[Христосой шажан|христианствын]] [[православи]]ин сектын сургаал үблүүлэн абаһан. Энэ ябадалынь дараагай мянган жэлэй турша Ородой соёл уралигые тодорхойлһон Византиин болон Славян соёл уралигай нэгэдхэлые эхилүүлээ. Уламаар Киевэй Русинь задаржа газар нютагынь Ородой маша олон бишыхан хэмжээнэй феодалай уласуудта хубаагдаһан. Киевэй Русиин залгамжалагша улаа\суудаас хамагай хүсэрхэгынь [[Москва]] байһан бүгөөд энэнь Ородой нэгэдэл, [[Алтан Ордон]]ой эсэргүү тусгаарлаха хүдэлөөндэ голлохо байра һууриие эзэлжэ байба. Москва - аажамаар оршомойхоо Ород уласуудые нэгэдхэһэн бүгөөд Киевэй Русиин [[соёл уралиг]], [[улас түрэ|улас түрын]] үбые захирха болоо. 18-р зуун гэхэд энэ уласынь байлдан дагуулалта, ниилүүлэлтэ, шудалгаа зэрэгээр хүрээгээ тэлэжэ, [[Польшо]]һоо [[Номгон далай]] хүрэтэр үргэлжэлһэн [[Ородой эзэнтэ гүрэн]] болоһон байба.
Ород Холбооной Уласай түүхэ — Зүүн Славянуудаар анха эхилбэ. [[Славян]]ууд МЭҮ 3-8-р зуунай дундуур [[Европо]]до тодоржл эхилһэн байна. 9-р зуунда зүүн Славяншуудай анханай улас болохо [[Киевэй Русь]] байгуулагдаба. Энэ уласынь [[Викинг]]үүд болон тэдэгээрэй үрэ удамуудаар ударидуулжа байһан болоод 988 ондо [[Византиин эзэнтэ гүрэн|Византиин эзэнтэ гүрэнһөө]] [[Христосой шажан|христианствын]] [[православи]]ин сектын сургаал үблүүлэн абаһан. Энэ ябадалынь дараагай мянган жэлэй турша Ородой соёл уралигые тодорхойлһон Византиин болон Славян соёл уралигай нэгэдхэлые эхилүүлээ. Уламаар Киевэй Русинь задаржа газар нютагынь Ородой маша олон бишыхан хэмжээнэй феодалай уласуудта хубаагдаһан. Киевэй Русиин залгамжалагша улаа\суудаас хамагай хүсэрхэгынь [[Москва]] байһан болоод энэнь Ородой нэгэдэл, [[Алтан Ордон]]ой эсэргүү тусгаарлаха хүдэлөөндэ голлохо байра һууриие эзэлжэ байба. Москва — аажамаар оршомойхоо Ород уласуудые нэгэдхэһэн болоод Киевэй Русиин [[соёл уралиг]], [[улас түрэ|улас түрын]] үбые захирха болоо. 18-р зуун гэхэд энэ уласынь байлдан дагуулалта, ниилүүлэлтэ, шудалгаа зэрэгээр хүрээгээ тэлэжэ, [[Польшо]]һоо [[Номгон далай]] хүрэтэр үргэлжэлһэн [[Ородой эзэнтэ гүрэн]] болоһон байба.


=== Зүблэлтэ Холбоо ===
=== Зүблэлтэ Холбоо ===
{{main|Зүблэлтэ Холбоо}}
{{main|Зүблэлтэ Холбоо}}
Россинь Ородой эзэнтэ гүрэнэй сагһаа дэлхэйн хүсэн, нүлөө ехэтэй орон болоһон бүгөөд хожомынь дэлхэйн анханай, хамагай томо [[социализм|социалис]] орон, "суперхүсэн" болохо [[СССР]]-эй хамагай томо, хамагай шухала хэһэг болоо. Энэнь уралиг, шэнжэлхэ ухаанай бүхыл һалбарида амжалта үзүүлһэн. 1991 ондо СССР задарһанаар Россин Федераци (РФ) байгуулагдаһан бүгөөд энэнь СССР-эй залгамжалагша хэмээн тоосогдодог.
Россинь Ородой эзэнтэ гүрэнэй сагһаа дэлхэйн хүсэн, нүлөө ехэтэй орон болоһон болоод хожомынь дэлхэйн анханай, хамагай томо [[социализм|социалис]] орон, «суперхүсэн» болохо [[СССР]]-эй хамагай томо, хамагай шухала хэһэг болоо. Энэнь уралиг, шэнжэлхэ ухаанай бүхыл һалбарида амжалта үзүүлһэн. 1991 ондо СССР задарһанаар Россин Федераци (РФ) байгуулагдаһан болоод энэнь СССР-эй залгамжалагша хэмээн тоосогдодог.


Зүблэлтэ Холбоо - 15 Бүгэдэ Найрамдаха Улас болон хэд хэдэн автономито улас, хизгаарнуудһаа тогтоһон холбооной улас байһан. Энэ холбооной уласынь дэлхэйн хуурай газарай зургаанай нэгые хамарһан 255 сая хүн зонтой ехэ булимтархы хамаг бүгэдые гүрэнэй хинан зонхилдог болошоһо гүрэн байгаа. Зүблэлтэ Холбоо үзэл шурталай хубида дэлхэйн [[хүйтэн дайн|социалис лагериин]] тэргүүлэгшэ, сэрэг улас түрын [[Варшавын хэрээ]]нэй оронуудай мүлжэгшэ байһан юм.
Зүблэлтэ Холбоо — 15 Бүгэдэ Найрамдаха Улас болон хэд хэдэн автономито улас, хизгаарнуудһаа тогтоһон холбооной улас байһан. Энэ холбооной уласынь дэлхэйн хуурай газарай зургаанай нэгые хамарһан 255 сая хүн зонтой ехэ булимтархы хамаг бүгэдые гүрэнэй хинан зонхилдог болошоһо гүрэн байгаа. Зүблэлтэ Холбоо үзэл шурталай хубида дэлхэйн [[хүйтэн дайн|социалис лагериин]] тэргүүлэгшэ, сэрэг улас түрын [[Варшавын хэрээ]]нэй оронуудай мүлжэгшэ байһан юм.


== Газар зүй ==
== Газар зүй ==
81 мүр: 81 мүр:
{{main|Ородой Холбооной Уласай хотонүүд}}
{{main|Ородой Холбооной Уласай хотонүүд}}


Хотонууд хүн ама - «Ородой статистик ежегодник» 1897—2002 жэлууд — 2011 он<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/doc_2011/year/year2011.rar «Российский статистический ежегодник», 2011 г. Раздел 4. Население. Таблица 4.4 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек]</ref>, 2010 жэл - «Всероссийская перепись населения 2010 жэл, т.1»<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-05.xlsx Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов – районных центров и сельских населенных пунктов с населением 3 тысячи человек и более.]</ref>, 2012 жэл - «Федеральная служба государственной статистики»<ref name="Численность населения 2012">[http://web.archive.org/web/20120822081417/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/publishing/catalog/statisticJournals/bf57f1004c3624cc8eddbff2b3b811ca Федеральная служба государственной статистики. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 года]</ref>
Хотонууд хүн ама — «Ородой статистик ежегодник» 1897—2002 жэлууд — 2011 он<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/doc_2011/year/year2011.rar «Российский статистический ежегодник», 2011 г. Раздел 4. Население. Таблица 4.4 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек]</ref>, 2010 жэл — «Всероссийская перепись населения 2010 жэл, т.1»<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-05.xlsx Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов — районных центров и сельских населенных пунктов с населением 3 тысячи человек и более.]</ref>, 2012 жэл — «Федеральная служба государственной статистики»<ref name="Численность населения 2012">[http://web.archive.org/web/20120822081417/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/publishing/catalog/statisticJournals/bf57f1004c3624cc8eddbff2b3b811ca Федеральная служба государственной статистики. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 года]</ref>


== Яһатанууд ==
== Яһатанууд ==
[[File:Percentage of Russians by region.svg|left|320px|thumb|Ород уласын нутаг бүрт Орос үндэстний эзлэж буй хувийг илтгэсэн газрын зураг (Улаарах тусмаа Ород хүн олон)]]
[[Файл:Percentage of Russians by region.svg|left|320px|thumb|Ород уласын нутаг бүрт Орос үндэстний эзлэж буй хувийг илтгэсэн газрын зураг (Улаарах тусмаа Ород хүн олон)]]
Ородой Холбооной Уласай амьдарч буй олон [[ястан]] [[үндэстэн|үндэстнийг]] [[Ород]]ын [[ард түмэн]] гэнэ. Өөрийн гэх уластай [[Украйн]] мэтийг хасч тооцоход ч гэсэн 160 гаруй ястны үндсэн орон, гол нутаг нь Ород юм. 2010 оны хүн аманын тооллогын дүнгээр 144 сая хүнтэйгээс 80.9% али 111,016,896 нь [[Ород үндэстэн]] (ородоор ''русские'') гэдэг нь мэдэгдсэн. Уласынь цөөнх ард түмэн болох 19.1%-аас сая давсан тоотой нь гэвэл:
Ородой Холбооной Уласай амьдарч буй олон [[ястан]] [[үндэстэн|үндэстнийг]] [[Ород]]ын [[ард түмэн]] гэнэ. Өөрийн гэх уластай [[Украйн]] мэтийг хасч тооцоход ч гэсэн 160 гаруй ястны үндсэн орон, гол нутаг нь Ород юм. 2010 оны хүн аманын тооллогын дүнгээр 144 сая хүнтэйгээс 80,9 % али 111,016,896 нь [[Ород үндэстэн]] (ородоор ''русские'') гэдэг нь мэдэгдсэн. Уласынь цөөнх ард түмэн болох 19,1%-аас сая давсан тоотой нь гэвэл:
*3.9% - [[Татар үндэстэн]] (5,310,000)
* 3,9 % — [[Татар үндэстэн]] (5,310,000)
*1.41% - [[Украйн үндэстэн]] (1,930,000)
* 1,41 % — [[Украйн үндэстэн]] (1,930,000)
*1.16% - [[Башкир ястан]] (1,580,000)
* 1,16 % — [[Башкир ястан]] (1,580,000)
*1.05% - [[Чуваш ястан]] (1,440,000)
* 1,05 % — [[Чуваш ястан]] (1,440,000)
*1.04% - [[Чечень ястан]] (1,430,000)
* 1,04 % — [[Чечень ястан]] (1,430,000)
*0.86% - [[Армен үндэстэн]] (1,180,000) байж таарч байгаа юм.<ref name="perepis-2010.ru">http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/result-december-2011.ppt</ref><ref name="rg.ru">http://www.rg.ru/2011/12/16/perepis.html</ref>
* 0,86 % — [[Армен үндэстэн]] (1,180,000) байж таарч байгаа юм.<ref name="perepis-2010.ru">http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/result-december-2011.ppt</ref><ref name="rg.ru">http://www.rg.ru/2011/12/16/perepis.html</ref>


2010 оны тооллогын дүнг үндэслэн ард түмнийг олноос нь эхлэн доор жагсаав. Ингэхдээ ойлгомжтой байхыг бодолцож хэл-угсаагаар нь бүлэглэж багананд орууллаа:<ref name="perepis-2010.ru"/>
2010 оны тооллогын дүнг үндэслэн ард түмнийг олноос нь эхлэн доор жагсаав. Ингэхдээ ойлгомжтой байхыг бодолцож хэл-угсаагаар нь бүлэглэж багананд орууллаа:<ref name="perepis-2010.ru"/>
{{col-begin}}
{{col-begin}}
{{col-break}}
{{col-break}}
*[[Энэтхэг-Европо хэлэнэй язгуур|Энэтхэг-Европо]] 118,687,275 (84.81%;<br/>үүнээс 82.75% нь [[Слав]])
* [[Энэтхэг-Европо хэлэнэй язгуур|Энэтхэг-Европо]] 118,687,275 (84.81 %;<br />үүнээс 82,75 % нь [[Слав]])
**[[Ородууд|Ород]] 111,016,896 (80.90%)
** [[Ородууд|Ород]] 111,016,896 (80.90 %)
**[[Украйн үндэстэн|Украйн]] 1,930,000 (1.41%)
** [[Украйн үндэстэн|Украйн]] 1,930,000 (1.41 %)
**[[Армен үндэстэн|Армен]] 1,180,000 (0.86%)
** [[Армен үндэстэн|Армен]] 1,180,000 (0.86 %)
**[[Беларусь үндэстэн|Беларусь]] 521,443 (0.38%)
** [[Беларусь үндэстэн|Беларусь]] 521,443 (0.38 %)
**[[Герман үндэстэн|Герман]] 394,138 (0.29%)
** [[Герман үндэстэн|Герман]] 394,138 (0.29 %)
**[[Осет ястан|Осет]] 528,515 (0.39%)
** [[Осет ястан|Осет]] 528,515 (0.39 %)
**[[Цыган ястан|Цыган]] 204,958 (0.15%)
** [[Цыган ястан|Цыган]] 204,958 (0.15 %)
**[[Тажик үндэстэн|Тажик]] 200,303 (0.15%)
** [[Тажик үндэстэн|Тажик]] 200,303 (0.15 %)
**[[Молдав үндэстэн|Молдав]] 156,400 (0.12%)
** [[Молдав үндэстэн|Молдав]] 156,400 (0.12 %)
**[[Грек үндэстэн|Грек]] 85,640 (0.06%)
** [[Грек үндэстэн|Грек]] 85,640 (0.06 %)
**[[Польш үндэстэн|Польш]] 47.125 (0.04%)
** [[Польш үндэстэн|Польш]] 47.125 (0.04 %)
**[[Литва үндэстэн|Литва]] 31,377 (0.03%)
** [[Литва үндэстэн|Литва]] 31,377 (0.03 %)
**[[Болгар үндэстэн|Болгар]] 24,038 (0.02%)
** [[Болгар үндэстэн|Болгар]] 24,038 (0.02 %)
**[[Латви үндэстэн|Латви]] 18,979 (0.01%)
** [[Латви үндэстэн|Латви]] 18,979 (0.01 %)
{{col-break}}
{{col-break}}
*[[Түрэг угсаатан|Түрэг]] 11,998,830 (бүгд 8.78%)
* [[Түрэг угсаатан|Түрэг]] 11,998,830 (бүгд 8,78 %)
**[[Татар үндэстэн|Татар]] 5,310,649 (3.9%)
** [[Татар үндэстэн|Татар]] 5,310,649 (3.9 %)
**[[Башкир ястан|Башкир]] 1,584,554 (1.16%)
** [[Башкир ястан|Башкир]] 1,584,554 (1.16 %)
**[[Чуваш ястан|Чуваш]] 1,435,872 (1.05%)
** [[Чуваш ястан|Чуваш]] 1,435,872 (1.05 %)
**[[Хасаг үндэстэн|Хасаг]] 647,732 (0.47%)
** [[Хасаг үндэстэн|Хасаг]] 647,732 (0.47 %)
**[[Азербайжан үндэстэн|Азербайжан]] 603,070 (0.44%)
** [[Азербайжан үндэстэн|Азербайжан]] 603,070 (0.44 %)
**[[Кумык ястан|Кумык]] 503,060 (0.37%)
** [[Кумык ястан|Кумык]] 503,060 (0.37 %)
**[[Саха ястан|Саха]] 478,085 (0.35%)
** [[Саха ястан|Саха]] 478,085 (0.35 %)
**[[Узбек үндэстэн|Узбек]] 289,862 (0.21%)
** [[Узбек үндэстэн|Узбек]] 289,862 (0.21 %)
**[[Тува ястан|Тува]] 263,934 (0.19%)
** [[Тува ястан|Тува]] 263,934 (0.19 %)
**[[Карачай ястан|Карачай]] 218,403 (0.16%)
** [[Карачай ястан|Карачай]] 218,403 (0.16 %)
**[[Балкар ястан|Балкар]] 112,924 (0.08%)
** [[Балкар ястан|Балкар]] 112,924 (0.08 %)
**[[Турк үндэстэн|Турк]] 105,058 (0.08%)
** [[Турк үндэстэн|Турк]] 105,058 (0.08 %)
**[[Ногай ястан|Ногай]] 103,660 (0.08%)
** [[Ногай ястан|Ногай]] 103,660 (0.08 %)
**[[Хиргис үндэстэн|Хиргис]] 103,422 (0.08%)
** [[Хиргис үндэстэн|Хиргис]] 103,422 (0.08 %)
**[[Алтай ястан|Алтай]] 74,238 (0.05%)
** [[Алтай ястан|Алтай]] 74,238 (0.05 %)
**[[Хакас ястан|Хакас]] 72,959 (0.05%)
** [[Хакас ястан|Хакас]] 72,959 (0.05 %)
**[[Түркмен үндэстэн|Түркмен]] 36,885 (0.03%)
** [[Түркмен үндэстэн|Түркмен]] 36,885 (0.03 %)
**[[Гагауз ястан|Гагауз]] 13,690 (0.01%)
** [[Гагауз ястан|Гагауз]] 13,690 (0.01 %)
**[[Шор ястан|Шор]] 12,888 (0.01%)
** [[Шор ястан|Шор]] 12,888 (0.01 %)
**[[Долган ястан|Долган]] 7,885 (0.01%)
** [[Долган ястан|Долган]] 7,885 (0.01 %)
{{col-break}}
{{col-break}}
*[[Кавказын ард түмний хэлнүүд|Кавказ]] 5,152,275 (бүгд 3.77%)
* [[Кавказын ард түмний хэлнүүд|Кавказ]] 5,152,275 (бүгд 3,77 %)
**[[Чечень ястан|Чечень]] 1,431,360 (1.04%)
** [[Чечень ястан|Чечень]] 1,431,360 (1.04 %)
**[[Авар ястан|Авар]] 912,090 (0.66%)
** [[Авар ястан|Авар]] 912,090 (0.66 %)
**[[Дарган ястан|Дарган]] 589,396 (0.43%)
** [[Дарган ястан|Дарган]] 589,396 (0.43 %)
**[[Кабард ястан|Кабард]] 516,826 (0.38%)
** [[Кабард ястан|Кабард]] 516,826 (0.38 %)
**[[Лезги ястан|Лезги]] 473,722 (0.35%)
** [[Лезги ястан|Лезги]] 473,722 (0.35 %)
**[[Ингуш ястан|Ингуш]] 443,833 (0.32%)
** [[Ингуш ястан|Ингуш]] 443,833 (0.32 %)
**[[Лак ястан|Лак]] 178,630 (0.13%)
** [[Лак ястан|Лак]] 178,630 (0.13 %)
**[[Гүрж үндэстэн|Гүрж]] 157,803 (0.11%)
** [[Гүрж үндэстэн|Гүрж]] 157,803 (0.11 %)
**[[Табасаран ястан|Табасаран]] 146,360 (0.11%)
** [[Табасаран ястан|Табасаран]] 146,360 (0.11 %)
**[[Адыгэ ястан|Адыгэ]] 124,835 (0.09%)
** [[Адыгэ ястан|Адыгэ]] 124,835 (0.09 %)
**[[Черкесс ястан|Черкесс]] 73,184 (0.05%)
** [[Черкесс ястан|Черкесс]] 73,184 (0.05 %)
**Абаза 43,341 (0.03%)
** Абаза 43,341 (0.03 %)
**Рутул 35,240 (0.03%)
** Рутул 35,240 (0.03 %)
**Агул 34,160 (0.02%)
** Агул 34,160 (0.02 %)
**[[Абхаз ястан|Абхаз]] 11,249 (0.01%)
** [[Абхаз ястан|Абхаз]] 11,249 (0.01 %)
**Цахур 12,769 (0.01%)
** Цахур 12,769 (0.01 %)
{{col-end}}
{{col-end}}


{{col-begin}}
{{col-begin}}
{{col-break}}
{{col-break}}
*[[Урал хэлний язгуур|Урал]] 2,317,001 (1.68%)
* [[Урал хэлний язгуур|Урал]] 2,317,001 (1.68 %)
**[[Фин-Угор хэлний бүлэг|Фин-Угор]] 2,266,020 (1.65%)
** [[Фин-Угор хэлний бүлэг|Фин-Угор]] 2,266,020 (1.65 %)
***[[Мордва ястан|Мордва]] 744,237 (0.54%)
*** [[Мордва ястан|Мордва]] 744,237 (0.54 %)
***[[Удмурт ястан|Удмурт]] 552,299 (0.40%)
*** [[Удмурт ястан|Удмурт]] 552,299 (0.40 %)
***[[Мари ястан|Мари]] 547,605 (0.40%)
*** [[Мари ястан|Мари]] 547,605 (0.40 %)
***[[Коми ястан|Коми]] 228,235 (0.17%)
*** [[Коми ястан|Коми]] 228,235 (0.17 %)
***[[Коми ястан|Пермийн Коми]] 94,456 (0.07%)
*** [[Коми ястан|Пермийн Коми]] 94,456 (0.07 %)
***[[Карель ястан|Карель]] 60,815 (0.04%)
*** [[Карель ястан|Карель]] 60,815 (0.04 %)
***[[Ханты ястан|Ханты]] 30,943 (0.02%)
*** [[Ханты ястан|Ханты]] 30,943 (0.02 %)
***[[Фин үндэстэн|Фин]] 20,267 (0.02%)
*** [[Фин үндэстэн|Фин]] 20,267 (0.02 %)
***[[Эстон үндэстэн|Эстон]] 17,875 (0.02%)
*** [[Эстон үндэстэн|Эстон]] 17,875 (0.02 %)
***[[Манси ястан|Манси]] 12,269 (0.01%)
*** [[Манси ястан|Манси]] 12,269 (0.01 %)
***[[Вепс ястан|Вепс]] 5,936 (0.00%)
*** [[Вепс ястан|Вепс]] 5,936 (0.00 %)
***[[Саам ястан|Саам]] 1,771 (0.00%)
*** [[Саам ястан|Саам]] 1,771 (0.00 %)
***Ижор 266 (0.00%)
*** Ижор 266 (0.00 %)
**[[Самоед хэлний бүлэг|Самоед]] 50,981 (0.03%)
** [[Самоед хэлний бүлэг|Самоед]] 50,981 (0.03 %)
***[[Ненец ястан|Ненец]] 44,640 (0.03%)
*** [[Ненец ястан|Ненец]] 44,640 (0.03 %)
***[[Селкуп ястан|Селкуп]] 3,649 (0.00%)
*** [[Селкуп ястан|Селкуп]] 3,649 (0.00 %)
***Нганасан 862 (0.00%)
*** Нганасан 862 (0.00 %)
***Энец 227 (0.00%)
*** Энец 227 (0.00 %)
***Камасин 2 (0.00%)
*** Камасин 2 (0.00 %)
***[[Юкагир ястан|Юкагир]] 1,603 (0.00%)
*** [[Юкагир ястан|Юкагир]] 1,603 (0.00 %)
{{col-break}}
{{col-break}}
*[[Монгол угсаатан|Монгол]] 647,761 (0.47%)
* [[Монгол угсаатан|Монгол]] 647,761 (0.47 %)
**[[Буриад ястан|Буриад]] 461,389 (0.34%)
** [[Буриад ястан|Буриад]] 461,389 (0.34 %)
**[[Халимаг ястан|Халимаг]] 183,372 (0.13%)
** [[Халимаг ястан|Халимаг]] 183,372 (0.13 %)


*[[Вьетнам үндэстэн|Вьетнам]] 13,954 (0.01%)
* [[Вьетнам үндэстэн|Вьетнам]] 13,954 (0.01 %)


*[[Семит хэлэнэй бүлэг|Семит]] 167,885 (0.12%)
* [[Семит хэлэнэй бүлэг|Семит]] 167,885 (0.12 %)
**[[Еврей үндэстэн|Еврей]] 156,801 (0.11%)
** [[Еврей үндэстэн|Еврей]] 156,801 (0.11 %)
**Ассир 11,084 (0.01%)
** Ассир 11,084 (0.01 %)


*[[Солонгос үндэстэн|Солонгос]] 153,156 (0.11%)
* [[Солонгос үндэстэн|Солонгос]] 153,156 (0.11 %)


*[[Манж-Тунгус хэлэнэй бүлэг|Манж-Тунгус]] 77,599 (0.05%)
* [[Манж-Тунгус хэлэнэй бүлэг|Манж-Тунгус]] 77,599 (0.05 %)
**[[Эвэнх ястан|Эвэнх]] 38,396 (0.02%)
** [[Эвэнх ястан|Эвэнх]] 38,396 (0.02 %)
**[[Эвэн ястан|Эвэн]] 21,830 (0.02%)
** [[Эвэн ястан|Эвэн]] 21,830 (0.02 %)
**[[Нанай ястан|Нанай]] 12,003 (0.01%)
** [[Нанай ястан|Нанай]] 12,003 (0.01 %)
**[[Ульч ястан|Ульч]] 2,765 (0.00%)
** [[Ульч ястан|Ульч]] 2,765 (0.00 %)
**Удэгей 1,496 (0.00%)
** Удэгей 1,496 (0.00 %)
**Ороч 596 (0.00%)
** Ороч 596 (0.00 %)
**Негидаль 513 (0.00%)
** Негидаль 513 (0.00 %)
{{col-break}}
{{col-break}}
*[[Чукотк-Камчатк хэлний бүлэг|Чукотка-Камчаткын]] 28,056 (0.02%)
* [[Чукотк-Камчатк хэлний бүлэг|Чукотка-Камчаткын]] 28,056 (0.02 %)
**[[Чукча эскимосууд|Чукча эскимосууд]] 15,908 (0.02%)
** [[Чукча эскимосууд]] 15,908 (0.02 %)
**Коряк 7,953 (0.01%)
** Коряк 7,953 (0.01 %)
**Ителмени 3,193 (0.00%)
** Ителмени 3,193 (0.00 %)
**Чуван 1,002 (0.00%)
** Чуван 1,002 (0.00 %)
**Керек 4 (0.00%)
** Керек 4 (0.00 %)


*[[Нивх ястан|Нивх]] 4,652 (0.00%)
* [[Нивх ястан|Нивх]] 4,652 (0.00 %)


*[[Эскимос-Алеут хэлний бүлэг|Эскимос-Алеут]] 2,220 (0.00%)
* [[Эскимос-Алеут хэлний бүлэг|Эскимос-Алеут]] 2,220 (0.00 %)
**[[Юпик эскимосууд]] 1,738 (0.00%)
** [[Юпик эскимосууд]] 1,738 (0.00 %)
**[[Алеутууд|алеутууд]] 482 (0.00%)
** [[Алеутууд|алеутууд]] 482 (0.00 %)


*Кет 1,219 (0.00%)
* Кет 1,219 (0.00 %)
*Айну 109 (0.00%)
* Айну 109 (0.00 %)
{{col-end}}
{{col-end}}


== Сүбъеэктэнүүд ==
== Сүбъеэктэнүүд ==
{{main|Ородой Холбооной Уласай сүбъеэктэнүүд}}
{{main|Ородой Холбооной Уласай сүбъеэктэнүүд}}

==== Холбооны харъяат анги ====
==== Холбооны харъяат анги ====
Ородой Холбооной Уласай 83 холбооной харъяат ангиас (''субъект'') бүрдэнэ. Эдгээр харъяат ангиуд нь Холбооной Хуралд адилхан тус бүр 2 төлөөллийн эрхтэй. Хэдий тийм ч, өөртөө засаглах эрхээр харилцан адилгүй доорх нэгжүүдэд хамаарна.
Ородой Холбооной Уласай 83 холбооной харъяат ангиас (''субъект'') бүрдэнэ. Эдгээр харъяат ангиуд нь Холбооной Хуралд адилхан тус бүр 2 төлөөллийн эрхтэй. Хэдий тийм ч, өөртөө засаглах эрхээр харилцан адилгүй доорх нэгжүүдэд хамаарна.
* 46 [[Ородой Холбооной Уласынь муж|муж]]: Жирийн харъяат анги. Захирагчтай, орон нутгийн сонгуульт хууль тогтоох хуралтай.
* 46 [[Ородой Холбооной Уласынь муж|муж]]: Жирийн харъяат анги. Захирагчтай, орон нутгийн сонгуульт хууль тогтоох хуралтай.
* 21 [[Бүгд Найрамдах улас (ОХУ)|бүгд найрамдах улас]]: Өөртөө засах эрхтэй цөөнх үндэстэн, ард түмний өлгий нутаг. Тус бүрдээ үндсэн хууль, ерөнхийлөгч, парламенттай. Ород хэлэнэй хамтаар төрөлх хэл нь албан ёсны хэл болно, гэвч ОХУ даяар болон олон улсын харилцаанд зөвхөн Ород хэлэн хэрэглэнэ.
* 21 [[Бүгд Найрамдах улас (ОХУ)|бүгд найрамдах улас]]: Өөртөө засах эрхтэй цөөнх үндэстэн, ард түмний өлгий нутаг. Тус бүрдээ үндсэн хууль, ерөнхийлөгч, парламенттай. Ород хэлэнэй хамтаар төрөлх хэл нь албан ёсны хэл болно, гэвч ОХУ даяар болон олон улсын харилцаанд зөвхөн Ород хэлэн хэрэглэнэ.
* 9 [[Хязгаар (ОХУ)|хязгаар]]: Үнэндээ мужтай адил Ородууд голчлон амьдардаг нутаг. Гагцхүү алс, чинад, захын нутаг бөгөөд хүн ам багатай, түүхэндээ зах хязгаар хэмээгдсээр ирсэн.
* 9 [[Хязгаар (ОХУ)|хязгаар]]: Үнэндээ мужтай адил Ородууд голчлон амьдардаг нутаг. Гагцхүү алс, чинад, захын нутаг бөгөөд хүн ам багатай, түүхэндээ зах хязгаар хэмээгдсээр ирсэн.
* 4 өөртөө засах тойрог: Муж, хязгаарын мэдэл дэх цөөнх ард түмний өлгий. 1990 оноос байр суурь өндийсөн боловч Чукоткийнхаас бусад нь үнэндээ муж, эсвэл хязгаарт захирагддаг.
* 4 өөртөө засах тойрог: Муж, хязгаарын мэдэл дэх цөөнх ард түмний өлгий. 1990 оноос байр суурь өндийсөн боловч Чукоткийнхаас бусад нь үнэндээ муж, эсвэл хязгаарт захирагддаг.
* 1 өөртөө засах муж: Түүхэндээ, өөртөө засах муж байсан, дараа нь хязгаарт захирагдсан. 1990 онд Еврейн өөртөө засах мужаас бусад нь бүгд найрамдах улс болсон.
* 1 өөртөө засах муж: Түүхэндээ, өөртөө засах муж байсан, дараа нь хязгаарт захирагдсан. 1990 онд Еврейн өөртөө засах мужаас бусад нь бүгд найрамдах улс болсон.
* 2 [[Холбооной ач холбогдолтой хото (ОХУ)|холбооной хото]]: Зангилаа хоёр том хото [[Мушхаваа]], [[Саанкт-Петербүүргэ]].
* 2 [[Холбооной ач холбогдолтой хото (ОХУ)|холбооной хото]]: Зангилаа хоёр том хото [[Мушхаваа]], [[Саанкт-Петербүүргэ]].
[[File:Russian-regions.png|thumb|centre|600px|ОХУ-ын холбооны харъяат ангиуд]]
[[Файл:Russian-regions.png|thumb|centre|600px|ОХУ-ын холбооны харъяат ангиуд]]


==== Холбооной тойрог ====
==== Холбооной тойрог ====
Мөн харъяат ангиуд нь ОХУ-ын Ерөнхийлөгчийн томилох элч төлөөлөгчид удирдагдах 8 [[Ородой Холбооной Уласынь холбооной тойрог]]т ангилагддаг. Холбооны тойрог нь холбооны хуулийг улас даяар мөрдүүлэхэд анхаардаг.
Мөн харъяат ангиуд нь ОХУ-ын Ерөнхийлөгчийн томилох элч төлөөлөгчид удирдагдах 8 [[Ородой Холбооной Уласынь холбооной тойрог]]т ангилагддаг. Холбооны тойрог нь холбооны хуулийг улас даяар мөрдүүлэхэд анхаардаг.


==Зургийн цомог==
== Зургийн цомог ==
<gallery>
<gallery>
File:Russland_Relief.png|Ородой геограафи
File:Russland_Relief.png|Ородой геограафи

11:59, 10 дүрбэ һара 2015-нэй һанал

Ородой Холбооной Улас

Россин Федераци
Российская Федерация
Түрын туг Түрын һүлдэ
Түрын дуулалай нэрэ:
«Ородой Холбооной Уласай түрын дуулал»
Файл:Russian Federation (orthographic projection) — Crimea disputed.svg
Оросой холбоото улас һуури байра
Ниислэл Москва
Албан хэлэн Ород хэлэн
Арад түмэн  79,8 % — Ородууд
  3,8 % — Татарнууд
  2,0 % — украинашууд
  1,2 % — Башкирнууд
  1,1 % — Чувашууд
12.1 % — бусад арад түмэн (бүриин жагсаалтань →)
Түрэ засаг Холбооной улас
 -  Юрэнхылэгшэ Владимир Путин (ЕдРо)
 -  Юрэнхы сайд Дмитрий Медведев (ЕдРо)
Уласай хурал Холбооной Хурал
 -  Дээдэ танхим «Холбооны Зүблэл» (ХЗ)
 -  Доодо танхим "Гүрэнэй Дума" (ГД)
Тусгаар тогтонол
 -  25.12.1991 РФ-иин байгуулга 
Дэбиcхэр газар
 -  Бүхэлидөө 17,075,400 км2 (1)
 -  Уһанай процент (%) 13 %[1]
Хүн зон
 -  Тоосоо (2012) 143,056,383[2] (8)
 -  Хүн зоной нягтарал 8.3 хүн/км2 
ДНБ (ХАШТ) 2011 оной тоосоо
 -  Бүгэдэ $2.383 ехэ наяд[3] (6)
 -  Нэгэ хүндэ $16,736[3] 
ДНБ (Нэрлэһэн) 2011 оной тоосоо
 -  Бүгэдэ $1.884 ехэ наяд[3] 
 -  Нэгэ хүндэ $13,235[3] 
ОТББЭ (2008) 42.3[4] (ехэ) (83)
ХХИ (2011) Increase 0.755[5] (һайн) (65)
Мүнгэн тэмдэгтэ [[Рубль (бурядаар баһа түхэриг)]] (RUB, )
Сагай бүһэ +3 … +10
Интернет домэйн .ru, .su
Телефоной код +7

Ородой Холбооной Улас (Орос: Росси́йская Федера́ция) — Евразиин хойто хэһэгээр үргэлжэлхэ улас юм. Хахад-Юрэнхылэгшын засаглалтай бүгэдэ найрамдаха улас холбооной 83 харъяата ангиһаа бүрилдэнэ.

Түүхэ

Гол үгүүлэл: Ород Холбооной Уласай түүхэ

Ород Холбооной Уласай түүхэ — Зүүн Славянуудаар анха эхилбэ. Славянууд МЭҮ 3-8-р зуунай дундуур Европодо тодоржл эхилһэн байна. 9-р зуунда зүүн Славяншуудай анханай улас болохо Киевэй Русь байгуулагдаба. Энэ уласынь Викингүүд болон тэдэгээрэй үрэ удамуудаар ударидуулжа байһан болоод 988 ондо Византиин эзэнтэ гүрэнһөө христианствын православиин сектын сургаал үблүүлэн абаһан. Энэ ябадалынь дараагай мянган жэлэй турша Ородой соёл уралигые тодорхойлһон Византиин болон Славян соёл уралигай нэгэдхэлые эхилүүлээ. Уламаар Киевэй Русинь задаржа газар нютагынь Ородой маша олон бишыхан хэмжээнэй феодалай уласуудта хубаагдаһан. Киевэй Русиин залгамжалагша улаа\суудаас хамагай хүсэрхэгынь Москва байһан болоод энэнь Ородой нэгэдэл, Алтан Ордоной эсэргүү тусгаарлаха хүдэлөөндэ голлохо байра һууриие эзэлжэ байба. Москва — аажамаар оршомойхоо Ород уласуудые нэгэдхэһэн болоод Киевэй Русиин соёл уралиг, улас түрын үбые захирха болоо. 18-р зуун гэхэд энэ уласынь байлдан дагуулалта, ниилүүлэлтэ, шудалгаа зэрэгээр хүрээгээ тэлэжэ, Польшоһоо Номгон далай хүрэтэр үргэлжэлһэн Ородой эзэнтэ гүрэн болоһон байба.

Зүблэлтэ Холбоо

Гол үгүүлэл: Зүблэлтэ Холбоо

Россинь Ородой эзэнтэ гүрэнэй сагһаа дэлхэйн хүсэн, нүлөө ехэтэй орон болоһон болоод хожомынь дэлхэйн анханай, хамагай томо социалис орон, «суперхүсэн» болохо СССР-эй хамагай томо, хамагай шухала хэһэг болоо. Энэнь уралиг, шэнжэлхэ ухаанай бүхыл һалбарида амжалта үзүүлһэн. 1991 ондо СССР задарһанаар Россин Федераци (РФ) байгуулагдаһан болоод энэнь СССР-эй залгамжалагша хэмээн тоосогдодог.

Зүблэлтэ Холбоо — 15 Бүгэдэ Найрамдаха Улас болон хэд хэдэн автономито улас, хизгаарнуудһаа тогтоһон холбооной улас байһан. Энэ холбооной уласынь дэлхэйн хуурай газарай зургаанай нэгые хамарһан 255 сая хүн зонтой ехэ булимтархы хамаг бүгэдые гүрэнэй хинан зонхилдог болошоһо гүрэн байгаа. Зүблэлтэ Холбоо үзэл шурталай хубида дэлхэйн социалис лагериин тэргүүлэгшэ, сэрэг улас түрын Варшавын хэрээнэй оронуудай мүлжэгшэ байһан юм.

Газар зүй

Ородынь дарааха улсуудтай хил залгана (сагай зүүнэй эсрэгээр, баруун-хойто зүгhөө зүүн-үмэнэдэ зүг рүү): Норвеги, Финланд, Эстон, Латви, Литва (Калининград можо), Польш (Калининград можо), Белорус, Украйн, Гүрж, Азербайжан, Казахстан, Хитад Улас, Монгол Улас, Хойд Солонгос. Мүн харисангы бага уhаар (Берингийн хоолой, Балтын тэнгис, Хар тэнгис, Лаперузын хоолой) АНУ-н Альяск муж, Швед, Дани, Турк, Жибэн ойролсоо.

Хотонууд

Гол үгүүлэл: Ородой Холбооной Уласай хотонүүд


Хотонууд хүн ама — «Ородой статистик ежегодник» 1897—2002 жэлууд — 2011 он[6], 2010 жэл — «Всероссийская перепись населения 2010 жэл, т.1»[7], 2012 жэл — «Федеральная служба государственной статистики»[8]

Яһатанууд

Ород уласын нутаг бүрт Орос үндэстний эзлэж буй хувийг илтгэсэн газрын зураг (Улаарах тусмаа Ород хүн олон)

Ородой Холбооной Уласай амьдарч буй олон ястан үндэстнийг Ородын ард түмэн гэнэ. Өөрийн гэх уластай Украйн мэтийг хасч тооцоход ч гэсэн 160 гаруй ястны үндсэн орон, гол нутаг нь Ород юм. 2010 оны хүн аманын тооллогын дүнгээр 144 сая хүнтэйгээс 80,9 % али 111,016,896 нь Ород үндэстэн (ородоор русские) гэдэг нь мэдэгдсэн. Уласынь цөөнх ард түмэн болох 19,1%-аас сая давсан тоотой нь гэвэл:

2010 оны тооллогын дүнг үндэслэн ард түмнийг олноос нь эхлэн доор жагсаав. Ингэхдээ ойлгомжтой байхыг бодолцож хэл-угсаагаар нь бүлэглэж багананд орууллаа:[9]

  • Кет 1,219 (0.00 %)
  • Айну 109 (0.00 %)

Сүбъеэктэнүүд

Гол үгүүлэл: Ородой Холбооной Уласай сүбъеэктэнүүд


Холбооны харъяат анги

Ородой Холбооной Уласай 83 холбооной харъяат ангиас (субъект) бүрдэнэ. Эдгээр харъяат ангиуд нь Холбооной Хуралд адилхан тус бүр 2 төлөөллийн эрхтэй. Хэдий тийм ч, өөртөө засаглах эрхээр харилцан адилгүй доорх нэгжүүдэд хамаарна.

  • 46 муж: Жирийн харъяат анги. Захирагчтай, орон нутгийн сонгуульт хууль тогтоох хуралтай.
  • 21 бүгд найрамдах улас: Өөртөө засах эрхтэй цөөнх үндэстэн, ард түмний өлгий нутаг. Тус бүрдээ үндсэн хууль, ерөнхийлөгч, парламенттай. Ород хэлэнэй хамтаар төрөлх хэл нь албан ёсны хэл болно, гэвч ОХУ даяар болон олон улсын харилцаанд зөвхөн Ород хэлэн хэрэглэнэ.
  • 9 хязгаар: Үнэндээ мужтай адил Ородууд голчлон амьдардаг нутаг. Гагцхүү алс, чинад, захын нутаг бөгөөд хүн ам багатай, түүхэндээ зах хязгаар хэмээгдсээр ирсэн.
  • 4 өөртөө засах тойрог: Муж, хязгаарын мэдэл дэх цөөнх ард түмний өлгий. 1990 оноос байр суурь өндийсөн боловч Чукоткийнхаас бусад нь үнэндээ муж, эсвэл хязгаарт захирагддаг.
  • 1 өөртөө засах муж: Түүхэндээ, өөртөө засах муж байсан, дараа нь хязгаарт захирагдсан. 1990 онд Еврейн өөртөө засах мужаас бусад нь бүгд найрамдах улс болсон.
  • 2 холбооной хото: Зангилаа хоёр том хото Мушхаваа, Саанкт-Петербүүргэ.
ОХУ-ын холбооны харъяат ангиуд

Холбооной тойрог

Мөн харъяат ангиуд нь ОХУ-ын Ерөнхийлөгчийн томилох элч төлөөлөгчид удирдагдах 8 Ородой Холбооной Уласынь холбооной тойрогт ангилагддаг. Холбооны тойрог нь холбооны хуулийг улас даяар мөрдүүлэхэд анхаардаг.

Зургийн цомог

  • Ородой геограафи
    Ородой геограафи
  • Эльбрус
    Эльбрус
  • Ехэ Ородой Улас
    Ехэ Ородой Улас
  • ЗХУ
    ЗХУ

Мүн үзэхэ

Зүүлтэ

  1. ↑ The Russian federation: general characteristics. Federal State Statistics Service. the original on 21 October 2003 үдэрһөө архивлагдаһан. 5 April 2008 үдэртэ хандаһан.
  2. ↑ http://web.archive.org/web/20101213134234/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/population/demography/
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Russia. International Monetary Fund. 20 April 2012 үдэртэ хандаһан.
  4. ↑ Distribution of family income – Gini index. The World Factbook. CIA. 13 January 2011 үдэртэ хандаһан.
  5. ↑ 2011 Human development Report 148–151. United Nations Development Programme. 5 November 2011 үдэртэ хандаһан.
  6. ↑ «Российский статистический ежегодник», 2011 г. Раздел 4. Население. Таблица 4.4 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек
  7. ↑ Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов — районных центров и сельских населенных пунктов с населением 3 тысячи человек и более.
  8. ↑ Федеральная служба государственной статистики. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 года
  9. ↑ 9,0 9,1 http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/result-december-2011.ppt
  10. ↑ http://www.rg.ru/2011/12/16/perepis.html


Холбооһон

Энэ хуудаһан Ородой Холбооной Улас гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.

Засгийн газар
Ерөнхий мэдээлэл
  • Russia at UCB Libraries GovPubs
Бусад
Ехэ Найман
 · Франци  ·  Итали  ·  Канада  · Германи  ·  Америкын Нэгэдэһэн Улас  · Ехэ Британи  · Япон  ·  Орос
Энэ богони үгүүлэлые утадхажа болоно. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо Википеэдидэ туһалаарай.
Оросой холбоото уласай нютаг можонууд

Бүгэдэ Найрамдаха Уласууд
Адыгей • Алтай • Башкортостан • Буряад • Дагестан • Саха (Яхад) • Ингушети • Кабардино-Балкари • Карели • Крым • Марий Эл • Мордова • Чечня • Татарстан • Тыва • Удмурти • Хальмаг • Карачай-Черкеси • Хакаси • Хойто Осети • Коми • Чуваши


Хизаарнууд
Алтай • Далайн шанар хизаар • Забайкалиин хизаар  • Камчатка • Краснодар • Красноярск • Пермь • Ставрополь • Хабаровск

Можонууд
Амурай можо • Архангельскын можо • Астраханиин можо • Белгород можо • Брянскын можо • Владимирай можо • Волгоградай можо • Вологдын можо • Воронежай можо • Доодо Новгородой можо • Ивановын можо • Калининградай можо • Калугын можо • Кемеровын можо • Кировой можо • Костромагай можо • Курганай можо • Курскын можо • Ленинградай можо • Липецкын можо • Магаданай можо • Мурманскын можо • Москвагай можо • Новгородой можо • Новосибирскын можо • Омскын можо • Оренбургай можо • Орёлой можо • Пензын можо • Псковой можо • Ростовой можо • Рязаниин можо • Самарын можо • Сахалинай можо • Свердловскын можо • Смоленскын можо • Тамбовой можо • Твериин можо • Томскын можо • Тюмениин можо • Тулын можо • Ульяновскын можо • Челябинскын можо • Саратовай можо • Эрхүү можо • Ярославлиин можо

Холбооной захиргаатай хотонууд
Москва • Санкт-Петербург • Севастополь

Автономито можо
Еврей автономито можо

Автономито тойрогууд
Чукотка • Ненец • Ханты-Манси • Ямал Ненец

Ородой Холбооной Уласай холбооной тойрогууд

Түб • Урда • Баруун Хойто • Алас Дурна • Шэбэр • Урал • Волга Үмэнэ • Хойто Кавказ • Крым
Европо
Австри · Азербайджан · Албани · Андорра · Беларусь · Бельги · Болгари · Босни ба Герцеговина · Ватикан · Германи · Греци · Гүржи · Дани · Ирланд · Исланд · Испани · Итали · Казахстан · Кипр · Оросой холбоото улас · Латви · Литва · Лихтенштейн · Люксембург · Мальта · Молдави · Монако · Нидерланд · Норвеги · Нэгэдэһэн Хаанта Улас · Польшо · Португал · Румыни · Сан-Марино · Серби · Словак · Словен · Турк · Унгар · Украина · Финланд · Франци · Хойто Македони · Хорвати · Черногори · Чехи · Швейцари · Швеци · Эстони


"https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Оросой_холбоото_улас&oldid=42267" хуудаһанһаа абтаһан